ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ : Μύθοι και πραγματικότητα

Aναδημοσίευση από το  ΠΑΜΕ Εκπαιδευτικών

Το Φλεβάρη του 2011 στο άρθρο 50 του νόμου 3918 προβλέπεται η επιχορήγηση από τις πιστώσεις του τακτικού κρατικού προϋπολογισμού των ιδιωτών επιχειρηματιών που εμπλέκονται ή θα εμπλακούν στην παροχή υπηρεσιών απεξάρτησης. Εμπορευματοποιείται έτσι ο ανθρώπινος πόνος και υποθηκεύεται το μέλλον χιλιάδων νέων ανθρώπων και των οικογενειών τους. Προαναγγέλλεται με αυτόν τον τρόπο η νομιμοποίηση δεκάδων παράνομων προγραμμάτων απεξάρτησης σε όλη τη χώρα.

Τον Ιούλιο του 2010, ο πρωθυπουργός προέβαινε σε ανακοινώσεις σχετικά με το θέμα των ναρκωτικών. Επί της ουσίας, προανήγγειλε τότε την απαξίωση των «στεγνών» θεραπευτικών προγραμμάτων μέσω της υποχρηματοδότησης, την ένταξη των υπηρεσιών απεξάρτησης στη λογική του κόστους - οφέλους και την πριμοδότηση της υποκατάστασης σε βάρος της θεραπείας. Σε αυτό το πλαίσιο των δηλώσεων, η εξάρτηση εκλαμβάνετο ως χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος και ο εξαρτημένος ως χρόνιος άρρωστος.

Τον Αύγουστο του 2011, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, μέσω του υπουργού Δικαιοσύνης Μ. Παπαϊωάννου, επιχειρεί με νομοσχέδιο να αποποινικοποιήσει τη χρήση και την καλλιέργεια εξαρτησιογόνων ουσιών.

Τα ναρκωτικά είναι ένα μείζον πολυπαραγοντικό κοινωνικό πρόβλημα που οδηγεί στο θάνατο, σε ό,τι αφορά στη χώρα μας, 300 νέους ανθρώπους το χρόνο. Φυσικά, αναφερόμαστε σε καταγεγραμμένους θανάτους. Στην πραγματικότητα ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος.

Από αυτή την άποψη, η υπόθεση των ναρκωτικών είναι πολύ σοβαρή για να αφεθεί στα χέρια μαθητευόμενων μάγων. Η πάλη ενάντιά τους μας αφορά όλους και η ανάπτυξη ενός ευρύτατου κοινωνικού κινήματος που θα παλεύει ενάντια στις αιτίες που τα δημιουργούν είναι πλέον μονόδρομος.

Είναι αναγκαίο λοιπόν να αναφερθούμε στις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνει το νέο νομοσχέδιο του υπουργού Δικαιοσύνης, ώστε να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το τι είναι μύθος και τι είναι πραγματικότητα.

Χειραγώγηση και κοινωνικός έλεγχος σε βάθος χρόνου

Είναι κοινό μυστικό ότι η παραγωγή, διακίνηση και χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι μεταξύ άλλων, ένας ιδιότυπος τρόπος καταστολής και άσκησης κοινωνικού ελέγχου. Πάνω στην ειδική πληθυσμιακή ομάδα των εξαρτημένων ανθρώπων επιχειρήθηκε στο παρελθόν και επιχειρείται και σήμερα η εφαρμογή μοντέλων «ομαλοποίησης» κοινωνικών συμπεριφορών. Οι παραπάνω αλήθειες, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σήμερα, που με αφορμή τη λεγόμενη δημοσιονομική κρίση, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προχωράει διαρκώς στην εφαρμογή μέτρων βαθιά αντιλαϊκού χαρακτήρα. Το «μνημόνιο» διαρκείας περιλαμβάνει μέτρα που έχουν ήδη προαποφασιστεί εδώ και δεκαετίες από την ΕΕ. Συνεπώς, η χειραγώγηση και ο έλεγχος των λαϊκών στρωμάτων σε μεγάλο βάθος χρόνου είναι πρωταρχικής σημασίας ζήτημα για το μεγάλο κεφάλαιο και τους πολιτικούς εκφραστές του. Ετσι, ενώ οι ελευθερίες συρρικνώνονται, οι εργασιακές σχέσεις ανατρέπονται, οι μισθοί των εργαζομένων μειώνονται και οι συντάξεις καταργούνται, τα ναρκωτικά απελευθερώνονται σε ό,τι αφορά στην καλλιέργεια και στη χρήση τους.

Διάφορα επιχειρήματα συνοδεύουν και υποστηρίζουν αυτή την απελευθέρωση. Ολα όμως έχουν ως κοινό περιεχόμενο την ανατροπή όρων και εννοιών, ώστε χωρίς σταθερά σημεία αναφοράς να είναι δύσκολη η υιοθέτηση μιας ξεκάθαρης θέσης από τους πολίτες. Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση ανασφάλειας και αβεβαιότητας, που στη συνέχεια οδηγεί στην άκριτη υιοθέτηση της άποψης των «ειδικών», γιατί έτσι ο μέσος άνθρωπος επιστρέφει σε μια κατάσταση ασφάλειας και βεβαιότητας. Τα ΜΜΕ βοηθάνε ώστε αυτές οι απόψεις να εμφανίζονται ως απόψεις της πλειοψηφίας. Οποιαδήποτε άλλη άποψη εμφανίζεται ως μειοψηφούσα, αποκλίνουσα, και έτσι εύκολα δαιμονοποιείται. Τα επιχειρήματα που ακούγονται εδώ και χρόνια υπέρ της αποποινικοποίησης - απελευθέρωσης δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και σε ένα μεγάλο βαθμό είναι μύθοι.

Στοιχεία κοινωνικού κανιβαλισμού

Μύθος πρώτος.Η κατασταλτική πολιτική έχει αποτύχει και γι' αυτό θα πρέπει να περάσουμε στην αποποινικοποίηση.

Στην πραγματικότητα αυτό που έχει αποτύχει είναι η ισχύουσα κατασταλτική πολιτική που φυλακίζει τους χρήστες και αφήνει ελεύθερους, για ευνόητους λόγους, τους εμπόρους. Ολοι γνωρίζουν ότι στο Αφγανιστάν, με την προστασία των κατοχικών συμμαχικών δυνάμεων, παράγεται σήμερα το 95% της ηρωίνης που καταναλώνεται παγκοσμίως. Σε γειτονικές και υπό ένταξη στην ΕΕ χώρες παράγεται και γίνεται επεξεργασία οπιοειδών και άλλων ουσιών. Οταν λοιπόν παράγονται ελεύθερα και ταυτόχρονα προστατεύονται από τους προαναφερόμενους κατασταλτικούς μηχανισμούς τα ναρκωτικά, τότε δεν πρόκειται για αποτυχία της κατασταλτικής πολιτικής, αλλά για εμπαιγμό και για φιάσκο. Η αποποινικοποίηση σε τι θα αλλάξει την πραγματικότητα;

Μύθος δεύτερος. Η αποποινικοποίηση θα βοηθήσει στον έλεγχο του προβλήματος.

Στην πραγματικότητα κανένα κοινωνικό πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με νομοθετήματα. Η ανεργία, η πορνεία, τα ναρκωτικά, αντιμετωπίζονται με την ανατροπή των αιτιών που τα δημιουργούν. Υπάρχει κανείς αφελής που να πιστεύει ότι με νομοθετήματα θα εξαλείψει το κοινωνικό - οικονομικό πρόβλημα της ανεργίας; Το εμπόριο των ναρκωτικών θεωρείται μια από τις πιο επικερδείς εγκληματικές δραστηριότητες στον πλανήτη μαζί με το εμπόριο όπλων και ανθρώπων. Το εμπόριο όπλων είναι νόμιμο και παρ' όλα αυτά ο μεγάλος τζίρος γίνεται από το παράνομο εμπόριο. Το ίδιο ισχύει και για την πορνεία.

Μύθος τρίτος.Με την αποποινικοποίηση και την έννοια της κατοχής ποσοτήτων για προσωπική χρήση θα υπάρξει εξορθολογισμός των ποινών για τη διακίνηση, ώστε να μην αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο οι μικροδιακινητές και οι μεγαλέμποροι.

Στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο και ανοίγει το δρόμο για την ατιμωρησία των μικρών και των μεγάλων εμπόρων. Ποιος και με ποια κριτήρια θα επιλέξει ποια είναι η ανάγκη προσωπικής χρήσης, οπιοειδών για παράδειγμα, για τον ένα ή τον άλλο χρήστη ή εξαρτημένο; Αυτοί που ως επιστημονικοί σύμβουλοι βοήθησαν στη σύνταξη αυτού του νομοσχεδίου στο παρελθόν έθεταν το ίδιο ερώτημα με σχετική αρθρογραφία στον έντυπο Τύπο. Ξέχασαν ότι ο χρήστης που ξεκινάει με 50 mg ηρωίνη καταλήγει να είναι εξαρτημένος από αυτή και να χρειάζεται δύο, τρία ή και παραπάνω γραμμάρια την ημέρα; Αυτοί που παράγουν και διακινούν κιλά και τόνους οπιοειδών το κάνουν στις γειτονικές χώρες, στο Αφγανιστάν και αλλού, με την προστασία των μηχανισμών που υποτίθεται ότι είναι επιφορτισμένοι με την καταστολή τους.

Μύθος τέταρτος. Με το σχετικό νομοσχέδιο δε θα μπαίνουν φυλακή οι χρήστες.

Το ζήτημα είναι ότι οι χρήστες έχουν ανάγκη από θεραπεία, θεραπευτικά προγράμματα και όχι από φυλακές. Κανένας χρήστης δε πρέπει να είναι στη φυλακή. Αντίθετα, θα πρέπει με όλους τους τρόπους να οδηγείται στην επιλογή της απεξάρτησης. Βέβαια, για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρχουν τόσα θεραπευτικά προγράμματα όσα έχει ανάγκη η χώρα. Το σχετικό νομοσχέδιο κάνει αναφορά σε κάτι τέτοιο; Φυσικά και όχι. Δε γίνεται καμιά αναφορά στην ανάπτυξη δομών πρόληψης, θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης.

Μύθος πέμπτος.Πριμοδοτείται η χορήγηση υποκαταστάτων σε 24 νοσοκομεία και προπαγανδίζεται ως ανάπτυξη της παροχής υπηρεσιών απεξάρτησης και θεραπείας.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια τεράστια ανατροπή της ίδιας της φιλοσοφίας της θεραπείας και για ένα μεγάλο ψέμα. Ολοι όσοι ασχολούνται με το θέμα, ειδικοί επιστήμονες και μη, γνωρίζουν ότι οι υπηρεσίες απεξάρτησης είτε πρόκειται για θεραπεία μέσω «στεγνών» θεραπευτικών προγραμμάτων είτε για χορήγηση υποκαταστάτων πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένες μονάδες και εξειδικευμένο προσωπικό. Το να ενταχθεί η υποκατάσταση στα νοσοκομεία του λεγόμενου ΕΣΥ, ενέχει μεταξύ άλλων σοβαρούς κινδύνους τόσο για το πλαίσιο των νοσοκομείων, για το προσωπικό, όσο και για τους ίδιους τους χρήστες. Αυτό στην πράξη σημαίνει συρρίκνωση των ήδη υπαρχουσών δομών υποκατάστασης, ασυντόνιστη, αποσπασματική και ανεξέλεγκτη χορήγηση οπιοειδών από το ίδιο το κράτος. Η χορήγηση υποκατάστατων πρέπει να αφορά ειδικές πληθυσμιακές ομάδες και να πραγματοποιείται από ειδικά προγράμματα υψηλών προδιαγραφών. Την ίδια στιγμή οι νοσοκομειακές δομές συρρικνώνονται σε 132 από 180 και το προσωπικό αποδεκατίζεται.

Βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου το πρόβλημα είναι η πολυτοξικομανία. Ο νέος που εμπλέκεται στο πρόβλημα της χρήσης είναι εξαρτημένος από πολλές εξαρτησιογόνες ουσίες ταυτόχρονα. Συνεπώς, η χορήγηση συνθετικών οπιοειδών (μεθαδόνη, βουπρενορφίνη κλπ) ως υποκατάστατων δε λύνει το πρόβλημα. Γνωρίζουμε επίσης, ότι σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα ναρκωτικά, στη Δανία π.χ. υπολογίζεται ότι οι θάνατοι από χρήση μεθαδόνης αγγίζουν το 45%.

Μύθος έκτος.Με το νομοσχέδιο διασφαλίζεται το δικαίωμα στη θεραπεία.

Στην πραγματικότητα το μόνο που εξασφαλίζεται είναι το δικαίωμα να θεωρείται ασθενής πάσχων από χρόνια υποτροπιάζουσα νόσο και έχοντας το δικαίωμα της πρόσβασης σε υπηρεσίες διά βίου χορήγησης υποκαταστάτων. Με την εισαγωγή της έννοιας της χρόνιας υποτροπιάζουσας νόσου, στερείται από το χρήστη η δυνατότητα να ανατρέψει τη βιογραφία του, να αλλάξει τη ζωή του. Αλήθεια, ποιος και σε ποιους έχει δώσει το δικαίωμα τέτοιων αφοριστικών χαρακτηρισμών; Είναι ή δεν είναι κάτι τέτοιο στοιχείο κοινωνικού κανιβαλισμού;

Η εξάρτηση αναιρεί την έννοια της ελεύθερης επιλογής

Οσο η κοινωνική - οικονομική κρίση θα γιγαντώνεται, όσο τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που χρησιμοποιούν την παραγωγή, διακίνηση και χρήση ναρκωτικών ουσιών θα παραμένουν ανεξέλεγκτα, τόσο το πρόβλημα της εξάρτησης θα οξύνεται. Οι ετήσιες εκθέσεις της τελευταίας δεκαετίας της διεθνούς επιτροπής του ΟΗΕ για τον έλεγχο των ναρκωτικών εφιστά την προσοχή σε προτάσεις απελευθέρωσης της χρήσης. Αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη δεδομένου ότι το τελευταίο διάστημα ασκούνται πιέσεις στον ΟΗΕ για αλλαγή της φιλοσοφίας του, αποδοχή της έννοιας των «μαλακών» ναρκωτικών και των πολιτικών απελευθέρωσης. Τον περασμένο Ιούνη η αυτοαποκαλούμενη Παγκόσμια Επιτροπή για την Πολιτική κατά των ναρκωτικών στην οποία, μεταξύ άλλων, συμμετέχει ο πρώην πρόεδρος της Κολομβίας και ο νυν πρωθυπουργός της Ελλάδας Γ. Παπανδρέου, κατέθεσαν σχετικό πόρισμα στην έδρα του ΟΗΕ ζητώντας την άρση της απαγόρευσης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών.

Το πολιτιστικό επίπεδο μιας κοινωνίας κρίνεται και από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τους ανήμπορους, τους άρρωστους, αυτούς που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν ανάγκη προνοιακής και κοινωνικής στήριξης.

Μια πολιτεία που σέβεται τον εαυτό της δε τιμωρεί τον αυτοεξευτελισμό των ατόμων, δεν τον διασφαλίζει με κανένα τρόπο και δε στέκεται υποκριτικά αδιάφορη μπροστά στην απαξίωση του ανθρώπου. Αντίθετα, παίρνει όλα τα αναγκαία μέτρα στήριξης αυτών των ανθρώπων συμπεριλαμβανομένης και της θεραπείας τους. Κάνει κάτι τέτοιο το νομοσχέδιο;

Εάν η πολιτεία δεν περάσει σε τέτοια μέτρα τότε σε τι θα διαφέρουν οι θέσεις της από τις απόψεις του Φρίντμαν που έλεγε αφήστε τους τοξικομανείς να πεθάνουν, αφού είναι επιλογή τους; Η ίδια η εξάρτηση αναιρεί την έννοια της ελεύθερης επιλογής.

Ηλίας ΜΙΧΑΛΑΡΕΑΣ
δρ Ψυχολογίας - δρ Γεωγραφίας, πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών