Πανελλαδική απεργία μαθητών στον Μεσοπόλεμο

«Τι ζητούν τέλος πάντων οι γυμνασιόπαιδες και οι αρσακειάδες;»

Γελοιογραφία της εποχής (πηγή: «Πρωία»)

Οι συνεχείς αγωνιστικές διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις των μαθητών για την επίλυση των πολλών και μεγάλων προβλημάτων της Εκπαίδευσης και της Παιδείας, που χρονίζουν και διογκώνονται εδώ και δεκαετίες, μας ώθησαν να ερευνήσουμε τις ρίζες των μαθητικών αγώνων και απεργιών.

Οι ρίζες των πρώτων μαζικών μαθητικών αγώνων βρίσκονται στα χρόνια του Μεσοπολέμου, με κορύφωση λίγους μήνες πριν τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά. Πιο πριν υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά, όπως οι δύο μαθητικές απεργίες στην Αμαλιάδα Ηλείας στα τέλη της δεκαετίας του 1920, που στην οργάνωσή τους πρωτοστάτησε ο Νίκος Μπελογιάννης ως μαθητής Γυμνασίου, οργανωμένος στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ).

Στις αρχές του 1936, η αστική εξουσία περιδινίζεται. Παρά τις εκλογές του Γενάρη που ανέδειξαν πρώτη την αντιβενιζελική παράταξη - Λαϊκό Κόμμα / Λαϊκή Ριζοσπαστική Ενωσις / Ελευθερόφρονες (Ιωάννης Μεταξάς) / Εθνικόν Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα - συνεχίζει να κυβερνά η υπηρεσιακή κυβέρνηση Δεμερτζή, ο οποίος απεβίωσε στις 13 Απρίλη, ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο της πρωθυπουργίας στον Ι. Μεταξά, που τον όρισε ο Γεώργιος Β' δίχως να πάρει τη γνώμη της Βουλής, βάσει οργανωμένου σχεδίου το οποίο οδήγησε στη φασιστική δικτατορία.

Μαθητές του Α' Γυμνασίου, που ξεκίνησε τις κινητοποιήσεις (πηγή: «Ελληνικό Μέλλον»)

Το Μάρτη του 1936, όταν ήδη η χώρα ζει στον πυρετό των εργατικών απεργιών (τροχιοδρομικών, αρτεργατών κ.ά.) και των φοιτητικών κινητοποιήσεων, ξεσπούν οι πρώτες μαθητικές απεργίες στα Γυμνάσια της Αθήνας. Η πρώτη σπίθα θα ανάψει τη Δευτέρα 9 Μάρτη από μαθητές του 1ου Γυμνασίου της Πλάκας και θα γίνει αμέσως φλόγα, που θα απλωθεί αστραπιαία σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά κι αμέσως μέσω του Tύπου σε όλη τη χώρα.

Τις αντιδράσεις των μαθητών πυροδότησε ο αναγκαστικός νόμος του υπουργού Παιδείας, Γεωργίου Λογοθέτη, με τον οποίο τροποποιούνταν επί το αυστηρότερο οι ισχύουσες διατάξεις που αφορούσαν τις εξεταστικές περιόδους, τη βαθμολογία και τις απουσίες. Εναντίον αυτών των αυστηρών διατάξεων αντέδρασαν οι μαθητές, ζητώντας την κατάργησή τους και δηλώνοντας ότι δεν πρέπει να θεωρηθεί απεργία αλλά αποχή από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Η κινητοποίηση, που συντάραξε συθέμελα τη συντηρητική κοινωνία της εποχής, κράτησε περίπου μια βδομάδα. Ο αθηναϊκός και επαρχιακός Τύπος ξαφνιάστηκε από το πρωτόγνωρο για την εποχή γεγονός και το αντιμετώπισε ποικιλόμορφα, ανάλογα με τον προσανατολισμό της κάθε εφημερίδας. Αλλες το πρόβαλαν ικανοποιητικά κι από άλλες καλύφθηκε με υποβαθμισμένο τρόπο, ακόμη και με μονόστηλα. Μόνο ο «Ριζοσπάστης» είχε όλες τις μέρες εκτεταμένο και αξιόπιστο ρεπορτάζ.