Εχει πρακτικό νόημα για τη σύγχρονη
κοινωνική πράξη - η από καταβολής φιλοσοφίας,
αντιπαράθεση υλισμού - ιδεαλισμού για τις
κατηγορίες και τις σχέσεις τους, του τίτλου του
παρόντος άρθρου; Νομίζουμε πως ναι και φυσικά,
ό,τι και αν λένε οι αστοί θεωρητικοί, πιστεύουν το
ίδιο. Αυτός εξάλλου είναι και ο λόγος που
βρίσκουν αρκετό χώρο τέτοιου είδους ζητήματα,
ακόμη και στις σελίδες των εφημερίδων, κατά
κανόνα βέβαια μονόπλευρα.
Η αστική ιδεολογία στην αντιπαράθεσή
της με το διαλεκτικό υλισμό αξιοποιεί τις
ανακαλύψεις ακόμη και των φυσικών επιστημών για
να «τεκμηριώσει» φιλοσοφικά συμπεράσματα που
απομακρύνουν τον άνθρωπο από την προσέγγιση στην
αντικειμενική πραγματικότητα και κυρίως την
ιστορική νομοτέλεια που οδηγεί την αστική τάξη
στην καταστροφή της με μια σιδερένια
αναγκαιότητα. Οσο και αν φαίνονται απόμακρες οι
φυσικές επιστήμες από τη θεωρητική ταξική πάλη,
στην πραγματικότητα συνδέονται στενά με αυτή,
κυρίως με τη διαμεσολάβηση της φιλοσοφίας.
Οι ιδεολόγοι της αστικής τάξης,
εξάγοντας φιλοσοφικά συμπεράσματα από τις
ανακαλύψεις των θετικών επιστημών, εισάγουν στη
γνωσιοθεωρία τον αγνωστικισμό ακόμη και το
μυστικισμό.
Στο βαθμό που αμφισβητείται ο
διαλεκτικός υλισμός στο πεδίο των επιστημών της
φύσης, θα αμφισβητηθεί και στο πεδίο των
κοινωνικών επιστημών. Θα αμφισβητηθεί η υλιστική
αντίληψη για την κοινωνία, ο ιστορικός υλισμός
που είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο του
επιστημονικού κομμουνισμού. Π.χ. η αμφισβήτηση
της νομοτέλειας στα φυσικά φαινόμενα
αναπόφευκτα επεκτείνεται και στην κοινωνική ζωή
και στις νομοτέλειές της και γίνεται -άσχετα από
υποκειμενικές επιδιώξεις των φορέων της- μια
θεωρητική βάση άρνησης του περάσματος στο
σοσιαλισμό.
Οι Μαρξ και Ενγκελς ανακάλυψαν ότι οι
ειδικές μορφές εμφάνισης της ύλης στην κοινωνία
δεν είναι πράγματα, αλλά σχέσεις μεταξύ των
ανθρώπων που διαμορφώνονται στη διαδικασία της
υλικής παραγωγής ανεξάρτητα από τη θέλησή τους. Η
πραγμάτευση αυτού του ζητήματος δε θα γίνει στο
παρόν άρθρο.
Η υλιστική αντίληψη αναδεικνύει την
πραγματική θέση και προοπτική της μεγάλης
πλειοψηφίας των μισθωτών εργαζομένων,
τεκμηριώνει επιστημονικά τον επαναστατικό αγώνα
της εργατικής τάξης.
Ο διαλεκτικός υλισμός γίνεται
πανίσχυρο ιδεολογικό όπλο για την υπεράσπιση των
θέσεων της εργατικής τάξης, στο βαθμό που
αφομοιώνεται και αναπτύσσεται από τους
κομμουνιστές. Από εδώ προκύπτει το καθήκον των
μαρξιστών επιστημόνων όλων των επιστημών,
απέναντι στη θεωρητική δουλιά και πάλη ως μορφή
της ταξικής πάλης, γιατί ο διαλεχτικός υλισμός ως
φιλοσοφικό υπόβαθρο και συστατικό στοιχείο του
μαρξισμού-λενινισμού είναι μια θεμελιώδης
επιστημονική ερμηνεία των φαινομένων και των
διεργασιών, οι οποίες υπάρχουν σε όλα τα επίπεδα,
τόσο στην οργανική όσο και στην ανόργανη ύλη.
Είναι επαναστατική και επιστημονικά θεμελιωμένη
κοσμοθεωρία που αντανακλά τον καθολικό νόμο
εξέλιξης της φύσης, της κοινωνίας και της
ανθρώπινης νόησης.
Βασικό ζήτημα της φιλοσοφίας, κατά
συνέπεια αυτό που ανέκαθεν προκάλεσε θυελλώδεις
αντιπαραθέσεις, είναι η Υλη, η ουσία και η σχέση
της με τη συνείδηση, το πνεύμα, την ιδέα, κατ'
επέκταση η γνωσιμότητα του κόσμου. Η παρουσίαση
που ακολουθεί, απλά θίγει σε τίτλους βασικά
σημεία της αντιπαράθεσης διαλεκτικού υλισμού
και ιδεαλισμού, που καταγράφονται στον τίτλο του
άρθρου και δεν έχει φιλοδοξία και δυνατότητα
μιας πιο αναλυτικής παρουσίασης και τεκμηρίωσης.
Η ΥΛΗ ΩΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
Τον επιστημονικό ορισμό της έννοιας
της ύλης τον έδωσε ο Λένιν στο έργο του «Υλισμός
και Εμπειριοκριτικισμός»: «Η ύλη είναι
φιλοσοφική κατηγορία που χρησιμεύει για να
υποδηλώνει την αντικειμενική πραγματικότητα που
έχει δοθεί στον άνθρωπο από τα αισθήματα του και
που αντιγράφεται, φωτογραφίζεται, απεικονίζεται
από τα αισθήματα μας, ενώ υπάρχει ανεξάρτητα από
αυτά». 1
Σε αυτή ακριβώς τη διατύπωση
εκφράζεται η ουσία της διαλεκτικής-υλιστικής
φιλοσοφίας, η αντίθεσή της με τον ιδεαλισμό,
καθώς και με τον αγνωστικισμό και το σύγχρονο
νεοθετικισμό.
Η παραδοχή της υλικότητας του κόσμου
αποτελεί τη βάση κάθε γνήσιας επιστημονικής
θεώρησης, ενώ η αστική ιδεολογία χρησιμοποιεί
την επιστήμη για τους δικούς της σκοπούς,
διαστρεβλώνοντας τα επιτεύγματά της και
προσαρμόζοντάς τα στους δικούς της
αντιδραστικούς σκοπούς.
Η ύλη είναι πηγή των αισθήσεων, των
παραστάσεων και της συνείδησης. Η ύλη είναι το
πρωτεύον σε σχέση με τη συνείδηση, ενώ συνείδηση
είναι η αντανάκλαση της υλικής πραγματικότητας.
Η νόηση είναι ιδιότητα της ύλης που στην εξέλιξή
της έφτασε σε ψηλό βαθμό οργάνωσης και
τελειότητας. Η ενότητα του κόσμου βρίσκεται στην
υλικότητά του και ο κόσμος δεν έχει ανάγκη από
καμιά υπερβατική εξήγηση, δηλαδή από θεϊκή και
εξωτερική απόλυτη πραγματικότητα.
Ο κόσμος είναι ένα συναρτημένο ενιαίο
σύνολο, όπου τα αντικείμενα και τα φαινόμενα
συνδέονται οργανικά το ένα με το άλλο,
αλληλοεξαρτώνται και αλληλοκαθορίζονται.
Ο μαρξιστικός φιλοσοφικός υλισμός
είναι διαμετρικά αντίθετος τόσο προς τον
αντικειμενικό ιδεαλισμό (Πλάτων, Χέγκελ κ.ά.), όσο
και προς τον υποκειμενικό ιδεαλισμό (Μπέρκλεϋ,
Μαχ κ.ά.) που βλέπουν την ενότητα του κόσμου είτε
στις ιδέες ή στην απόλυτη ιδέα και το κοσμικό
πνεύμα οι πρώτοι είτε στη συνείδηση και στο
υποκείμενο οι δεύτεροι.
Η ΚΙΝΗΣΗ, ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ
ΤΗΣ ΥΛΗΣ
Θεμελιώδης πρόταση του διαλεκτικού
υλισμού είναι πως τα πάντα βρίσκονται σε μια
σταθερή και μόνιμη διεργασία αλλαγής, κίνησης
και ανάπτυξης. Ακόμα και όταν φαίνεται σε μας πως
τίποτα δε συμβαίνει, στην πραγματικότητα η ύλη
και όλες οι μορφές ύπαρξης και εκδήλωσής της
πάντα αλλάζουν.
Με την έννοια κίνηση ο διαλεκτικός
υλισμός αναφέρεται σε κάθε αλλαγή της ύλης στο
χώρο και το χρόνο και όπως έγραφε ο Φ. Ενγκελς: «Η
κίνηση στη γενικότερή της έννοια, ως τρόπος
ύπαρξης της ύλης, ως εσωτερική της ιδιότητα
περιλαμβάνει όλες τις αλλαγές και όλα τα
φαινόμενα που συμβαίνουν στο σύμπαν, από την απλή
μετατόπιση ως τη σκέψη».2
Η κίνηση ως τρόπος ύπαρξης της ύλης
είναι μια αναπόσπαστη αιώνια ιδιότητά της, δεν
υπάρχει χωρίς την ύλη και η ύλη χωρίς την κίνηση.
Στον κόσμο δηλαδή δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός
από κινούμενη ύλη. Η κίνηση αιώνια και άφθαρτη,
όπως η ύλη, συντελείται στο χώρο και στο χρόνο
αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ύλη που και αυτή
δε νοείται παρά μόνο σε διαρκή μεταβολή μέσα στο
χώρο και στο χρόνο.
Η φύση βρίσκεται σε κατάσταση
ακατάπαυστης κίνησης αλλαγής, ανανέωσης και
εξέλιξης. Αυτός είναι ένας από τους καθολικούς
νόμους της πραγματικότητας, στον οποίο
υποτάσσονται όλα τα φαινόμενα.
Στον κόσμο που μας περιβάλλει όλα
βρίσκονται σε κίνηση, σε αλλαγή, από τα ελάχιστα
«στοιχειώδη σωματίδια» της ύλης ως τους
τεράστιους πλανήτες και τα ηλιακά συστήματα, από
τις διάφορες μορφές της οργανικής και της έμβιας
ύλης ως την κοινωνική οργάνωση της έλλογης ζωής.
Ετσι η υλική αντικειμενική
πραγματικότητα βρίσκεται σε μια ασταμάτητη
διαλεκτική πορεία, ένα γίγνεσθαι που πηγάζει από
την εσωτερική αντίφαση που ενυπάρχει σε όλα τα
φαινόμενα.
Η πορεία αυτής της υλικής
αντικειμενικής πραγματικότητας αντανακλάται
από τη συνείδηση και εκφράζεται από αυτή με τη
διατύπωση των πιο γενικών νόμων της φύσης, της
κοινωνίας και της γνώσης.
Γι' αυτό η μαρξιστική διαλεκτική
διδάσκει, πως πρέπει να εξετάζουμε όλα τα
φαινόμενα από τη σκοπιά της γέννησης, της
εξέλιξης και της εξαφάνισής τους.
Επίσης η μαρξιστική διαλεκτική κάνει
διάκριση σε μια σειρά βασικές ποιοτικά ιδιότυπες
μορφές κίνησης της ύλης, τη μηχανική, τη φυσική,
τη χημική, τη βιολογική και την κοινωνική μορφή
κίνησης, όπου σε κάθε μία από αυτές ενυπάρχουν
ειδικές νομοτέλειες που δεν μπορούν να αναχθούν
στις νομοτέλειες των άλλων μορφών κίνησης.
Η κίνηση δεν είναι επανάληψη της
παλιάς διαδικασίας, αλλά αποτελεί διαδικασία
εξαφάνισης του παλιού και γέννησης του
καινούργιου, που συντελείται μέσα στα σπλάχνα
του παλιού, αποτελεί βήμα προς τα εμπρός και
είναι ακατανίκητο.
Η εξέλιξη της ύλης είναι
αντικειμενική, έχει δηλαδή δικούς της νόμους,
είναι ανεπίστρεπτη γιατί δεν επαναλαμβάνει στο
ακέραιο τις περασμένες καταστάσεις και παρόλο
που πηγή της είναι οι εσωτερικές αντιθέσεις, η
ενότητα και η πάλη τους, είναι δηλαδή
αυτοανάπτυξη, εξαρτάται και από τις εξωτερικές
αντιθέσεις και συνθήκες.
Δεν αποτελεί εξέλιξη κάθε αλλαγή, αλλά
η εξέλιξη είναι η αλλαγή που περιλαμβάνει
υποχρεωτικά τις ουσιώδεις ποιοτικές μετατροπές
των αντικειμένων, την εξαφάνιση ορισμένων και
την εμφάνιση άλλων καινούργιων.
Το καινούργιο όμως γεννιέται μόνο
εφόσον υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες. Στην
κοινωνία το μέσο μετατροπής της δυνατότητας
εμφάνισης του καινούργιου σε πραγματικότητα
είναι η πρακτική δράση των ανθρώπων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου