Οι Ινδοευρωπαίοι (1)

Με αφορμή ένα σχόλιο στο άρθρο " Το πρόβλημα της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας ",  δημοσιεύεται  το παρακάτω άρθρο  για τους Ινδοευρωπαίους. 

Ευχαριστώ το φίλο που το αχόλιο του στάθηκε αφορμή γι' αυτή την ανάρτηση.

 

Οι Ινδοευρωπαίοι (1)

Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

Πιστεύω πως οι πιο πολλοί από σας έχετε ακούσει τη λέξη Ινδοευρωπαίος. Αλλοι από το σχολειό, άλλοι από τις εφημερίδες, ή την τηλεόραση, αν και η τελευταία, σπάνια ή σχεδόν καθόλου ασχολείται με τέτοια θέματα, αφού υπάρχουν οι βιασμοί, οι πλημμύρες, οι δηλώσεις των προπονητών και τα παρασκήνια της πολιτικής, θέματα που πουλάνε και κοιμίζουν. Ο Ινδοευρωπαίος, λοιπόν, είναι ένα παραϊστορικό κατασκεύασμα, που έχει γεμίσει χιλιάδες σελίδες και μπαινοβγαίνει στις βιβλιοθήκες, χωρίς, τελικά, να βοηθήσει, με την παρουσία του, στη λύση προβλημάτων που σχετίζονται με τις ατελείωτες συζητήσεις για την εθνογένεση, τις εθνικές γλώσσες, την κοιτίδα των πολιτισμών και τον επιμέρους χαρακτήρα των ευρωπαϊκών λαών. Για τους Ελληνες, μάλιστα, το όνομα των Ινδοευρωπαίων παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο και για πολλούς ερευνητές ταυτίζεται με το περιεχόμενο του ελληνικού. Βέβαια, με τα δύο - τρία σημειώματα, που θα αφιερώσω στο θέμα αυτό, δε σημαίνει πως θα το εξαντλήσω. Ούτε σημαίνει ότι θα σας πείσω πως η δική μου άποψη είναι η πιο σωστή. Οχι, απλώς η πρόθεσή μου είναι να σας περιγράψω το πρόβλημα και σεις να ψάξετε να βρείτε κι αλλού τις απαντήσεις, που ίσως να κάλυπταν πιο αποτελεσματικά τις απορίες σας. Οπως καταλαβαίνετε, ένα μάθημα θα ήθελα να σας κάνω, γι' αυτό επιτρέψτε μου το δασκαλίστικο ύφος και συγχωρέστε μου τα κενά που θα σας αφήσω. Ετσι συμβαίνει πάντοτε. Ο δάσκαλος δεν τα καταφέρνει να προλαβαίνει τις απορίες των μαθητών ούτε να ανατρέπει τις αντιρρήσεις τους.

Ας τα πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή και με τη σειρά τους. Στα 1767, ο γιατρός J. Parsons, που το αντικείμενο των ερευνών του ήταν η ανθρώπινη ουροδόχος κύστη, η δομή των απόρων και ο ερμαφροδιτισμός, έγραψε στον πρόλογο ενός βιβλίου του "...Τις ώρες της σχόλης μου, για κάποιο διάστημα στο παρελθόν, τις χρησιμοποίησα, για να εξετάσω την εντυπωσιακή συγγένεια των γλωσσών της Ευρώπης και, βρίσκοντας κάθε μέρα νέα και πιο θελκτική διασκέδαση σε αυτήν την επιδίωξη, οδηγήθηκα, χωρίς να το καταλάβω, στο να προσπαθήσω να τις ακολουθήσω μέχρι την πηγή τους". Ενας ερασιτέχνης, λοιπόν, γιατρός το επάγγελμα, στάθηκε η πρώτη αιτία που ο επιστημονικός κόσμος άρχισε να ασχολείται με τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στις ευρωπαϊκές γλώσσες και να προσπαθεί να τις εξηγήσει αυτές τις ομοιότητες. Βέβαια, και οι άλλοι γλωσσολόγοι της εποχής του Parsons δεν ήταν πιο εξοπλισμένοι, μελετώντας τα διάφορα προβλήματα της γλώσσας. Τα θεολογικά κείμενα και οι απόψεις των μορφωμένων κληρικών της εποχής εκείνης έπαιζαν σημαντικά αρνητικό ρόλο στην ανάπτυξη των επιστημών και ιδιαίτερα αυτών που ήθελαν να μελετήσουν την ιστορία του ανθρώπου, την πορεία της εξέλιξής του και τα στάδια της ανάπτυξης του πολιτισμού του. Ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι, της Αγγλίας, μάλιστα, είχε βγάλει και μια περίεργη μπροσούρα, όπου αναφερόταν στη δημιουργία του κόσμου, του ανθρώπου, δηλαδή, και ισχυριζόταν πως, με βάση τους υπολογισμούς του, που τους στήριζε στην Αγία Γραφή, κατέληξε στο συμπέρασμα πως ο κόσμος δημιουργήθηκε στο 4004 π.Χ. Πάλεψαν πολύ οι αρχαιολόγοι, οι επιστήμονες της εξέλιξης, οι κοινωνιολόγοι και οι γεωλόγοι, να ανατρέψουν μια τέτοια άποψη. Και πάλεψαν πολύ, γιατί, την εποχή εκείνη, και φοβούμαι πως και σήμερα ακόμη, ήταν αδύνατο τα επίσημα θεσμοθετημένα επιστημονικά όργανα, βασιλικές εταιρίες και ερευνητικά ινστιτούτα, να αντιπαλέψουν τα παραεπιστημονικά συμπεράσματα της Εκκλησίας. Εξάλλου, ας μην ξεχνούμε πως όλα αυτά τα "σωματεία" είχαν από πίσω τους τις βασιλικές αυλές ή τα ταμεία των λόρδων που τους χρηματοδοτούσαν. Γι' αυτό οποιαδήποτε σωστή επιστημονική άποψη που προσπαθούσε να ανατρέψει τις μεταφυσικές αντιλήψεις των αυτοσχέδιων επιστημόνων της Εκκλησίας έπρεπε να περιμένει πολύ, και, περιμένοντας, έπρεπε να αντιμετωπίσει "διωγμούς" και μισαλλοδοξίες τυραννικές.

Οι γλωσσολογικές προσπάθειες του Parsons, επομένως, έκαναν εντύπωση και μπορεί να χάθηκαν κάποια στιγμή και από τότε να γνώρισαν την ειρωνεία και την απόρριψη, μέσα στην ιστορική διαδρομή της έρευνας, όμως έπαιξαν το δικό τους το ρόλο. Και αυτό το καταλαβαίνει κανείς πιο εύκολα, αν λάβει υπόψη του πως, από τον 16ο αιώνα κιόλας, ο γλωσσολόγος Joseph Scaliger προσπάθησε να κατατάξει τις ευρωπαϊκές γλώσσες σε τέσσερις ομάδες, ανάλογα με τη λέξη που είχαν για τον Θεό. Για τις λεγόμενες νεολατινικές γλώσσες, ο Scaliger είχε ως χαρακτηριστικό της λέξης deus (λατινικά deus, ιταλικά dio, ισπανικά dio, γαλλικά dieu). Για τη δεύτερη ομάδα, ο S. είχε ως χαρακτηριστικό τη γερμανική λέξη gott (αγγλικά god, ολλανδικά god, σουηδικά gud). Για την τρίτη ομάδα, είχε ως χαρακτηριστικό την ελληνική λέξη θεός και για την τέταρτη τη σλαβική λέξη bog (ρωσικά bog, πολωνικά bog, τσέχικα buh). Αυτό σημαίνει πως η άποψη για τις ομοιότητες που υπήρχαν ανάμεσα στις ευρωπαϊκές γλώσσες απασχολούσε, όχι μόνο τους ερασιτέχνες ή τους ανθρώπους της Εκκλησίας, αλλά και τους επιστήμονες. Με τη διαφορά ότι οι πρώτοι προσπαθούσαν να αντλήσουν τα επιχειρήματά τους από τη Βίβλο και να τα στηρίζουν στο θέλημα του θεού. Οι δεύτεροι, όμως, αναζητούσαν στοιχεία, για να υποστηρίξουν τις απόψεις τους, στην ιστορία. Ετσι, οι άνθρωποι της Εκκλησίας πίστευαν πως τις γλώσσες των ανθρώπων πρέπει να τις αποδώσουμε στα γνωστά βιβλικά πρόσωπα. Στους γιους του Νώε, π.χ., που σώθηκαν από τον κατακλυσμό και ανέλαβαν να δημιουργήσουν με το σπέρμα και τη φωνή τους το νέο κόσμο. Εναν κόσμο φωτισμένο, χωρίς αμαρτίες και καταστροφές. Προορισμένο να ζήσει ευτυχισμένος. Κατά την άποψή τους, οι Σημ και Χαμ έδωσαν τη γλώσσα των Εβραίων και των Αράβων, των Αιγυπτίων και των Κουρσιτών. Ενώ ο τρίτος γιος του Νώε, ο Ιάφεθ έδωσε τη γλώσσα των Ευρωπαίων, γι' αυτό και τις παλαιότερες γλώσσες της Ευρώπης και τους λαούς, που τις μιλούσαν, τις έλεγαν ιαπετικούς.

Οι επιστημονικές, όμως, απόψεις, αυτές δηλαδή που προσπαθούσαν να αντλήσουν επιχειρήματα από την ιστορία και να εξηγήσουν τα γλωσσικά φαινόμενα με τρόπο άμεσα πειραματικό, συγκριτικό, ας πούμε καλύτερα, για την περίπτωση διάλεγαν άλλα ονόματα, για να χαρακτηρίσουν τις γλώσσες και τους λαούς που τις μιλούσαν. Ανάμεσα σ' αυτά τα ονόματα, τα πιο σημαντικά είναι Σκύθες, Θράκες και στο τέλος Ινδοευρωπαίοι. Ποια συνέχεια είχαν όλες αυτές οι προσπάθειες και πώς συσχετίστηκαν με τους Ελληνες και τον πολιτισμό τους, θα το δούμε στα άλλα μας σημειώματα.

Ο Ινδοευρωπαίος, λοιπόν, είναι ένα παραϊστορικό κατασκεύασμα, που έχει γεμίσει χιλιάδες σελίδες και μπαινοβγαίνει στις βιβλιοθήκες, χωρίς, τελικά, να βοηθήσει, με την παρουσία του, στη λύση προβλημάτων που σχετίζονται με τις ατελείωτες συζητήσεις για την εθνογένεση, τις εθνικές γλώσσες, την κοιτίδα των πολιτισμών και τον επιμέρους χαρακτήρα των ευρωπαϊκών λαών
 Οι Ινδοευρωπαίοι (2)
 Οι Ινδοευρωπαίοι (3)
Πηγή: ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ