Ο ρόλος του εργατικού κινήματος στον ξεσηκωμό
 |
Ενας από τους «μύθους», που έντεχνα καλλιεργείται από συγκεκριμένες δυνάμεις, είναι ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου έγινε από κάποιους «ανήσυχους» φοιτητές. Ηταν, λένε, μια εξέγερση, όπου πρωτοπόρο ρόλο έπαιξε η σπουδάζουσα νεολαία, μια «καθαρά φοιτητική» εκδήλωση αντίστασης στη χούντα, στην οποία η εργατική τάξη και οι αγώνες της δεν είχαν μεγάλη - ή και καθόλου - συμμετοχή. Φυσικά, αυτό το επιχείρημα δεν είναι καινούριο.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι τελείως διαφορετική. Οι παραπάνω ισχυρισμοί δε δικαιολογούνται, όχι μόνο από τα γεγονότα πριν από την κορύφωση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά ακόμη και απ' τα όσα έγιναν τις μέρες εκείνες. Η άνοδος του εργατικού κινήματος ήταν το χαρακτηριστικό στοιχείο εκείνης της περιόδου, σε συνδυασμό με την ολοένα και αυξανόμενη κρίση του χουντικού καθεστώτος. Επιπλέον, το δυνάμωμα του φοιτητικού κινήματος «πατούσε» πάνω στο λαϊκό παράγοντα, στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Στην ουσία, ήταν άμεσα συνδεδεμένο με αυτό. Η ανάπτυξη των δυνάμεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη.
Η αστάθεια του χουντικού καθεστώτος
Η χούντα ποτέ δεν απέκτησε, όσο κι αν προσπάθησε, λαϊκό έρεισμα. Επιπλέον, η κρίση του χουντικού καθεστώτος γίνεται όλο και πιο βαθιά και επιταχύνεται από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και ιδιαίτερα την περίοδο 1972-'73. Μια σειρά από διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις εντείνουν την κρίση και την παράλληλη άνοδο της αντιδικτατορικής πάλης.
Για τον καπιταλισμό εκείνη η περίοδος ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Η οικονομική κρίση (που τότε από τους αστούς οικονομολόγους ονομαζόταν «πετρελαϊκή κρίση») μόλις είχε ξεσπάσει, αγγίζοντας και τη χώρα. Οι σκανδαλώδεις συμβάσεις με τα ξένα μονοπώλια γίνονται απροκάλυπτες και γνωστές στο λαό. Παράλληλα, όμως, η αντιαμερικάνικη, αντιιμπεριαλιστική συνείδηση λαού και νεολαίας βαθαίνει ακόμη περισσότερο από τις τυχοδιωκτικές ενέργειες του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα τής, με αμερικάνικη επέμβαση, επιβολής χούντας στη Χιλή, και η ανατροπή της κυβέρνησης της «Λαϊκής Ενότητας» του Σ. Αλιέντε που είχε αναδειχτεί με συνεργασία σοσιαλδημοκρατών και κομμουνιστών. Η αγανάκτηση του λαού στρέφεται τόσο ενάντια στον ιμπεριαλισμό, όσο και στη χούντα με τον ελλιμενισμό του 6ου Στόλου στο Φάληρο και την Ελευσίνα. Από την άλλη, θετική επίδραση ασκούσαν στο λαό οι σοσιαλιστικές χώρες, η πάλη του βιετναμέζικου λαού, τα άλλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα σε Ασία και Αφρική, καθώς και η άνοδος του εργατικού κινήματος των καπιταλιστικών χωρών. Η απομόνωση του χουντικού καθεστώτος διευρυνόταν.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι δυνάμεις του κεφαλαίου στην Ελλάδα εξετάζουν ενδεχόμενη «ομαλή» διαδοχή σε μια «φιλελεύθερη» διακυβέρνηση, η οποία θα είναι αστικοκοινοβουλευτική μεταμφίεση της χούντας. Κάτω από το βάρος των εξελίξεων και την πίεση του λαϊκού παράγοντα, ξεκινά το πείραμα της «φιλελευθεροποίησης», από το 1972 και εντείνεται το 1973, με την αμνηστία των πολιτικών κρατουμένων και εξορίστων, το δημοψήφισμα για την κατάργηση της βασιλείας και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, η οποία υποσχέθηκε τη διενέργεια εκλογών το Φλεβάρη του '74. Σ' αυτή τη μασκαρεμένη παραλλαγή του στρατιωτικοφασιστικού καθεστώτος, «τσίμπησαν» και ήταν έτοιμοι να λάβουν μέρος, υποστηρίζοντας την ενέργεια αυτή, οι δεξιοί οπορτουνιστές που διέσπασαν το ΚΚΕ, οι του αυτοαποκαλούμενου «ΚΚΕ Εσωτερικού», καθώς και ένα τμήμα των δυνάμεων της Ενωσης Κέντρου και της ΕΡΕ.
Η ανάπτυξη των λαϊκών αγώνων
Το 1973 χαρακτηρίζεται από τη σοβαρή αγωνιστική ανάταση του λαού και της νεολαίας. Το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των αγώνων της εργατικής τάξης, λόγω και της φασιστικής επιβολής, αρχίζει να ξεπερνιέται και με ωριμότητα από τις στοιχειώδεις μορφές τους (διαβήματα, υπομνήματα κλπ.) περνάνε σε ανώτερες - μέχρι τις απεργίες. Στην πρώτη γραμμή τίθενται ζητήματα, όπως: Μεροκάματα, ασφαλιστικά ταμεία, ωράριο, συνδικαλιστικές ελευθερίες, δικαίωμα της απεργίας. Μία μετά την άλλη οι ομοσπονδίες, ένας μετά τον άλλο οι κλάδοι των εργαζομένων καταγγέλλουν τις συμβάσεις εργασίας και ζητούν αυξήσεις των αποδοχών τους κατά 40-50%. Ως αποτέλεσμα όλων των προηγούμενων αγώνων, το 1973, σημειώνονται οι απεργίες αλιεργατών Καβάλας, τυπογράφων Αθήνας, τεχνικών «Ολυμπιακής», δημοσιογράφων πρωινών εφημερίδων Αθήνας, εργαζομένων της ΔΕΗ, κινηματογραφιστών Αθήνας. Σε όλες αυτές τις διεργασίες, αποφασιστική είναι η συμβολή του ΚΚΕ, το οποίο, παρά την παρανομία τόσων χρόνων, έχει βαθιές ρίζες στο λαό.
Την ίδια χρονιά, αναπτύσσονται και οι πρώτες εκδηλώσεις των αγροτών, διοργανώνοντας μεγάλα συλλαλητήρια, όπως στα Καλύβια Τρικάλων, στα Μέγαρα, στα Σπάτα, στο Μενίδι, στο Σκαραμαγκά. Αρνούνται την παράδοση ή πώληση των προϊόντων τους, μέτρο που επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα.
Δυναμώνουν και οι διεκδικήσεις με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Τέτοιες μέρες δράσης είναι η 28η Οκτώβρη 1972, η επέτειος του πραξικοπήματος (21η Απρίλη 1973), η Πρωτομαγιά του '73, η νυχτερινή διαδήλωση μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη. Ακόμη και στις Ενοπλες Δυνάμεις υπάρχουν παραδείγματα αντιδικτατορικών εκδηλώσεων, με την εγκατάλειψη ΝΑΤΟικής άσκησης στην Αδριατική από το αντιτορπιλικό «ΒΕΛΟΣ».
Το φοιτητικό κίνημα πριν από το Πολυτεχνείο
Από τις αρχές ακόμη του 1972, οι αγώνες του φοιτητικού κινήματος εντείνονται. Και αυτοί είναι αποτέλεσμα της προηγούμενης δράσης, που είχε αναδείξει και τον μαζικό του φορέα, την «Αντιδικτατορική ΕΦΕΕ» και το παράνομο έντυπό του, την «Πανσπουδαστική». Σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, γίνονται κινητοποιήσεις, οι φοιτητές απαιτούν γνήσιες εκλογές και συγκρότηση φοιτητικών συλλόγων, προσφεύγουν στα Πρωτοδικεία και προσβάλλουν τη «νομιμότητα» των διορισμένων από τη χούντα εκπροσώπων στις σχολές. Η δράση της ΚΝΕ (που έχει ιδρυθεί από το 1968 με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ) δυναμώνει, αγκαλιάζει όλο και περισσότερους νέους. Η πάλη των φοιτητών παίρνει όλο και περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά.
Το 1973, βρίσκει το φοιτητικό κίνημα σε μια κρίσιμη καμπή του. Η χούντα οργανώνει επίθεση εναντίον του. Το Γενάρη δημοσιεύει το λεγόμενο «καταστατικό χάρτη» της Ανώτατης Παιδείας, με τον οποίο θέλει να κάμψει τους φοιτητές. Παρά το μπαράζ διώξεων, που έχει εξαπολύσει η χούντα, στις 14 Φλεβάρη, με τη συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο, μπαίνουμε σε μια ανώτερη φάση των αγώνων, κορυφαία στιγμή του έχει την κατάληψη της Νομικής στις 21-22 Φλεβάρη, η οποία και λήγει με μαζική διαδήλωση στους δρόμους της Αθήνας. Το Μάρτη, νέες καταλήψεις στην Ιατρική και ξανά στη Νομική. Οι κινητοποιήσεις απλώνονται και σε άλλες πόλεις, Θεσσαλονίκη, Πάτρα.
Γιατί αναπτύχθηκε το φοιτητικό κίνημα
Πριν εξετάσουμε τι έγινε τις μέρες του Πολυτεχνείου, πρέπει να δούμε από πιο κοντά τις ιδιαίτερες συνθήκες που ευνόησαν την έντονη ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος δυσανάλογα περισσότερο απ' ό,τι του εργατικού.
«Το εργατικό κίνημα», αναφέρεται στην «Πορεία της Νεολαίας» (Σπ. Χαλβατζή, σελ. 101-102), «απ' την πρώτη στιγμή της δικτατορίας, δέχτηκε το πιο σκληρό, το πιο ανελέητο χτύπημα. Απαγορεύτηκαν ή διαλύθηκαν αμέσως μετά τη δικτατορία όλα τα εργατικά σωματεία - και πριν απ' όλα, αυτά που ακολουθούσαν αγωνιστικό δρόμο - και δημεύτηκε η περιουσία τους. Διορίστηκαν διοικήσεις που υποστήριζαν τη δικτατορία. Οι αγωνιστές, πρωτοπόροι συνδικαλιστές, κομμουνιστές και ΕΔΑΐτες, απ' την πρώτη μέρα, πιάστηκαν και εξορίστηκαν».
Επιπλέον, να σημειωθεί ότι στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, το φοιτητικό κίνημα διαθέτει περισσότερα περιθώρια ζύμωσης, νόμιμης ή μισονόμιμης δράσης. «Ευνοϊκός παράγοντας είναι και η συγκέντρωση μεγάλων μαζών σε μικρούς χώρους, το ότι οι σχολές βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας, σε μικρές αποστάσεις η μία από την άλλη», σημειώνεται στο ίδιο βιβλίο.
Το γεγονός ότι οι αγώνες της νεολαίας απέκτησαν ποιοτικά ανώτερο περιεχόμενο έχει άμεση σχέση με τη βαθμιαία ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, όπως είδαμε παραπάνω, αλλά και με την άμεση και ουσιαστική σύνδεσή τους. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο έπαιξε η σωστή θέση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, η ορθή αντίληψη του ελιγμού του πειράματος της «φιλελευθεροποίησης»: Απέρριπτε σταθερά το χουντικό πείραμα «πολιτικοποίησης» και «εκλογών», αλλά και σωστά προσανατόλιζε το λαϊκό κίνημα στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων για ανάπτυξη του αγώνα, που δημιουργούνταν στις συνθήκες εκείνες.
Το Πολυτεχνείο
Τον Οκτώβρη, το φοιτητικό κίνημα ανασυντάσσεται. Παλλαϊκές κινητοποιήσεις οργανώνονται, οι οποίες το Νοέμβρη γίνονται σχεδόν καθημερινές και μέσα στις σχολές και στους δρόμους. Το σύνθημα «Κάτω η χούντα» ακούγεται ξανά και ξανά. Στο πλαίσιο των ελιγμών, η χούντα επιχειρεί να ξεγελάσει τους φοιτητές και τους υπόσχεται «ελεύθερες εκλογές», μετά τις βουλευτικές που είχε προκηρύξει. Οι φοιτητές δεν ξεγελιούνται. Η μία μετά την άλλη οι Πανεπιστημιακές Σχολές της Αθήνας, αλλά και άλλων πόλεων, βρίσκονται σε διαδικασία κινητοποιήσεων.
Τα όσα συμβαίνουν τις μέρες του Πολυτεχνείου, καταρρίπτουν, για τα καλά, τα ιδεολογήματα περί «φοιτητικής εκδήλωσης διαμαρτυρίας». Επρόκειτο για μια λαϊκή κινητοποίηση και όσα έγιναν το αποδεικνύουν περίτρανα.
Την Τετάρτη, 14 Νοέμβρη, γίνονται παμφοιτητικές συνελεύσεις. Ζητούν άμεση διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Η χούντα αρνείται. Το Πολυτεχνείο είναι περιτριγυρισμένο από αστυνομικούς. Οι φοιτητές είναι συγκεντρωμένοι στο προαύλιο. Στη Νομική - όπου την ίδια ώρα γίνεται παμφοιτητική συγκέντρωση - ακούγοντας ότι στο Πολυτεχνείο γίνονται επεισόδια κατηφορίζουν προς την Πατησίων. Υπάρχει αναβρασμός, όχι όμως επεισόδια. Καταφτάνει εισαγγελέας και απειλεί με μηνύσεις, αν το πλήθος δε διαλυθεί. Περίπου 800 φοιτητές μένουν στο Πολυτεχνείο. Κάπου εκεί, αρχίζει η κατάληψη.
Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου, ως κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα, προετοιμάστηκε σε ό,τι αφορά τα αιτήματα, τα συνθήματα, τους στόχους πάλης, σε όλους τους προηγούμενους αγώνες του λαού. Την Πέμπτη, 15 Νοέμβρη, και την Παρασκευή, 16 Νοέμβρη, χιλιάδες λαού κατεβαίνουν στο Πολυτεχνείο. Με πρωτοβουλία της ΚΟΑ του ΚΚΕ, που από το πρωί της Πέμπτης ρίχτηκε στη μάχη του καλέσματος των εργαζομένων, οι γύρω δρόμοι γεμίζουν με κόσμο. Η κατάληψη αποκτά χαρακτηριστικά παλλαϊκού ξεσηκωμού. Την Πέμπτη, ο κόσμος που αρχίζει να συγκεντρώνεται στους γύρω δρόμους συγκρούεται με την αστυνομία η οποία τους εμποδίζει να ενωθούν με τους φοιτητές. Με την ενεργητική συμμετοχή της ΚΝΕ, μαθητές μόλις σχολούν πηγαίνουν στο χώρο.
Την Παρασκευή, η μαχητικότητα του λαού, με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, ανεβαίνει. Διαδηλώσεις με πολλές χιλιάδες κατεβαίνουν από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και από την Πατησίων και συγκλίνουν στο Πολυτεχνείο. Το πιο οργανωμένο κομμάτι είναι των οικοδόμων, αλλά συμμετέχουν και ιδιωτικοί υπάλληλοι και πολλοί νέοι και μαθητές. Υπολογίζεται να είναι σε κινητοποίηση γύρω στις 150.000 λαού. Σε όλο σχεδόν το κέντρο της Αθήνας, γίνονται εκδηλώσεις και διαδηλώσεις.
Οι συμπλοκές πυκνώνουν. Η αστυνομία εντείνει τις επιθέσεις με δακρυγόνα, κλομπ και σφαίρες. Στις 6.30 το απόγευμα, οι αστυνομικοί χτυπούν διαδηλωτές στα Χαυτεία. Μανιασμένη είναι η επίθεση της αστυνομίας στη μεγάλη διαδήλωση οικοδόμων και εργαζομένων, που ξεκινάει από το Πολυτεχνείο προς το Σύνταγμα. Χτυπά λυσσασμένα, φονικά, στη Δημαρχία, στην Κλαυθμώνος, στην πλατεία Βάθη. Νεκροί και τραυματίες βρίσκονται μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Αλλά το ηθικό του λαού δεν κάμπτεται. Οι διαδηλωτές διαλύονται και ξανά συγκεντρώνονται. Γεγονός που δείχνει ότι η χούντα καταλαβαίνει και φοβάται την εργατική, τη λαϊκή συμμετοχή στην ανατρεπτική ενάντιά της πάλη. Ηταν τότε που έγειρε η πλάστιγγα στην απόφαση για ένοπλη επέμβαση. Να προλάβουν τον παλλαϊκό ξεσηκωμό με επικεφαλής την εργατική τάξη. Ετσι, από τις 12 το βράδυ, από διάφορα σημεία μπαίνουν στην Αθήνα στρατός και τανκς. Το Πολυτεχνείο περικυκλώνεται...
«Συνεχίζουμε αντιιμπεριαλιστικά»
Τριάντα τέσσερα χρόνια πέρασαν από εκείνες τις μέρες. Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου συνεχίζει να αποτελεί πηγή έμπνευσης και αγώνα για το λαό. Η μαζική συμμετοχή εργατών, εκείνες τις μέρες, αλλά και η ανάπτυξη των αγώνων της εργατικής τάξης όλη την προηγούμενη περίοδο, είχε καταλυτική πολιτική επίδραση στα γεγονότα και στο περιεχόμενό τους. Και αυτή, έγινε κάτι παραπάνω από φανερή ακόμη και στα συνθήματα που κυριάρχησαν τις μέρες του Πολυτεχνείου - «Εξω οι Αμερικάνοι», «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», «Λαϊκή Κυριαρχία». Συνθήματα αντιιμπεριαλιστικά, πάλη που ξεπερνούσε κατά πολύ την προοπτική εναλλαγής της χούντας με καθεστώς αστικοκοινοβουλευτικό.
Τριάντα τέσσερα χρόνια πέρασαν και ο αγώνας συνεχίζεται. Τα αιτήματα παραμένουν επίκαιρα. Τα οράματα ζωντανεύουν στους αγώνες του σήμερα. Και το σύνθημα της ΚΝΕ, «Συνεχίζουμε αντιιμπεριαλιστικά», δίνει το στίγμα τους. Και, όπως τονίζεται στο μήνυμα της ΚΕ του ΚΚΕ, «ο Νοέμβρης 1973 επικαιροποιείται με την ανάγκη διαμόρφωσης ενός μαζικού ρεύματος απεγκλωβισμού λαϊκών δυνάμεων από τα κόμματα που υπηρετούν τον "ευρωμονόδρομο", υπέρ της αντιμονοπωλιακής αντιιμπεριαλιστικής συμμαχίας για τη Λαϊκή Εξουσία».
ΠΗΓΗ: «Για τα γεγονότα του Νοέμβρη 1973 - Εκθεση και συμπεράσματα. Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ»
Κώστας ΤΡΑΚΟΣΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου