Τεράστια η προσφορά του ΚΚΕ στις τέχνες και στα γράμματα. Mέρος Β΄

Του Γιώργου Μωραϊτη

Στην πρώτη περίοδο (1918-1940) το νεόΐδρυμένο ΚΚΕ ζητεί την εφαρμογή της Δωρεάν παιδείας που ήταν υιοθετημένη από το 1834 και καταργήθηκε το 1892, οπότε επιβλήθηκαν βαριά εκπαιδευτικά τέλη και βιβλιόσημα κυρίως για τη Μέση και Πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Οι προτάσεις που κάνει είναι συγκεκριμένες: "... 16. Εκλαΐκευσης της εκπαιδεύσεως. Αυστηρά εφαρμογή της υποχρεωτικής εκ­παιδεύσεως. Παροχή τροφής και μέσων διδασκαλίας εις τα παιδιά υπό των Δήμων και Κοινοτήτων. Ανώτατος αριθμός δι' έκαστον διδάσκαλον 25 μαθηταί και τά­ξεων εις ας διδάσκει 2. Εκδημοκράτησις της διοικήσεως της εκπαιδεύσεως. Κατάργησις του άρθρου του συντάγματος περί γλώσσης και εισαγωγή της δημο­τικής γλώσσης εις όλην την εκπαίδευσιν. Εισαγωγή εις τα σχολεία της γλώσσης των διαφόρων εθνοτήτων δια τους εκ τούτων μαθητάς. 17. Ανοικοδόμησης σχολι­κών κτιρίων και πολλαπλασιασμός των σχολείων...".

Οι αποφάσεις των Συνεδρίων και των Σωμάτων του ΚΚΕ επανέρχονται με επι­μονή στο θέμα: Το 1918 στο Ιδρυτικό Συνέδριο, το 1920 στο Αγροτικό Πρόγραμ­μα του Κόμματος, το 1923 στο Εκλογικό Πρόγραμμα, το 1935 στην Ολομέλεια της ΚΕ και το μανιφέστο που δημοσιεύεται τον ίδιο χρόνο. Το 1936 στο Σύμφω­νο με το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ).

Αυτή η επιμονή του ΚΚΕ στο αίτημα της υποχρεωτικής λαϊκής εκπαίδευσης ανταποκρίνεται στις ανάγκες της Ελληνικής κοινωνίας, όταν το ποσοστό του αναλφαβητισμού το 1920 είναι 58,2% και το 1927 το 50,2%. Το αγροτικό και το εργατικό εισόδημα είναι τόσο χαμηλό που υποχρεώνει τα παιδιά να εργάζονται για να συμπληρώσουν το οικογενειακό εισόδημα αντί να πηγαίνουν στο σχολείο. Η ελονοσία, η φυματίωση και τα τραχώματα κάνουν θραύση. Γι' αυτό το 1927, το 1932 και το 1936, το ΚΚΕ επιμένει στην απαγόρευση της παιδικής εργασίας, την ίδρυση βρεφικών και νηπιακών σταθμών, την παροχή νοσοκομειακής περίθαλ­ψης και των φαρμάκων δωρεάν, την καταπολέμηση της ελονοσίας με χρήματα του κράτους. Το ΚΚΕ ξέρει πως δεν αρκεί η θεσμοθέτηση, πρέπει να υπάρχει και πρακτικός τρόπος της εφαρμογής της. Είναι πρωτοποριακό το αίτημα για 25 μα­θητές (σήμερα θεσμοθετείται το 35, ενώ το Διεθνές Γραφείο Εκπαίδευσης (ΑΤΕ) προβάλλει το 20. Οποιος μπορεί να αναπλάσσει στο μυαλό του την εικόνα της εποχής εκείνης μπορεί να καταλάβει τί σημαίνει η πρόταση. Το σχολικό δίκτυο της εποχής εκείνης το σχημάτιζαν μονοθέσια σχολεία, μ' ένα δηλαδή δάσκαλο που δίδασκε όλα τα παιδιά και σε μια αίθουσα, ενώ πολλά δε λειτουργούσαν γιατί δεν διορίζονταν δάσκαλοι. Αντιλαμβάνεται ο καθένας την ποιότητα της εργασίας. Με τη διάταξη για δύο τάξεις ανά δάσκαλο μεταβάλλονταν όλα σε τριτάξια. Αυτή η αρρώστια των μονοθέσιων σχολείων βασανίζει την εκπαίδευση μας μέχρι τα τε­λευταία χρόνια. Αξίζει να μνημονεύσει στην περίοδο αυτή την πρόταση του 1927 για την ίδρυση τεχνικής εκπαίδευσης. Ζητούσε την ίδρυση 13 τεχνικών σχολών με έξοδα του κράτους και των επιχειρήσεων. Αυτή η μορφή εκπαίδευσης έμεινε έξω από τη δημόσια εκπαίδευση, με ιδρυματικό το χαρακτήρα και στο έλεος της φιλανθρωπίας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μέχρι το 1960.

Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, κάτω από την επίδραση των ιδεών της Οκτω­βριανής επανάστασης και των καταλυτικών συνεπειών της, αλλά και σαν αντί­δραση στην πολιτική δραστηριότητα του ΚΚΕ, η αστική ηγεσία, όντας υποχρεω­μένη να αντιμετωπίσει τα τεράστια προβλήματα της εκπαίδευσης, αναγκάζεται να επιχειρήσει κάποιες λύσεις. Ετσι έχουμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του '30 που προσπαθεί με καθυστέρηση μιας 20ετίας να εφαρμόσει τη μεταρρύθμιση του 1911 και μάλιστα συρρικνωμένη και το πρόβλημα της δημιουργίας μιας κά­ποιας μορφής επαγγελματικής εκπαίδευσης. Απ' όλες αυτές τις προσπάθειες δεν έμεινε τίποτε περισσότερο από την οικοδόμηση κάποιων σχολείων που γίνανε με δάνειο από τη Σουηδία. Η κατάσταση εξακολουθεί να είναι χαώδης, γιατί οι μη­χανισμοί του σκοταδισμού έμειναν ανέπαφοι και η διεθνής αντίδραση ενίσχυε τις αντιστάσεις των συντηρητικών στοιχείων. Η ειδοποιός διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα αστικά μέτρα και την πολιτική του ΚΚΕ είναι καθαρή: Οι αστικοί παράγοντες μέσα από μια σειρά αντιφατικών πράξεων και διακηρύξεων προσπα­θούν να αναπαράγουν βελτιωμένο το αστικό σύστημα, ενώ αντίθετα η δραστηριό­τητα του κόμματος για την πραγματοποίηση των στόχων της κοινωνικής αλλα­γής είναι συνεχής, αδιάλειπτη και συνεπής:

1. Η συμμετοχή των κομμουνιστών και ιδιαίτερα της νεολαίας, της ΟΚΝΕ, στους απεργιακούς αγώνες των φοιτητών, που απλώνονται σε όλη την περίοδο, από το 1918 μέχρι το Μάρτη του 1936, είναι χαρακτηριστικές: 11 μεγάλες απερ­γιακές κινητοποιήσεις των φοιτητών του Πανεπιστημίου της Αθήνας αναπτύσ­σουν τον αγώνα για την εκλαΐκευση της εκπαίδευσης, τη λήψη μέτρων υπέρ των φοιτητών (ατέλεια εγγραφών, δωρεάν σίτιση των απόρων, συμπλήρωση κενών διδακτικών εδρών κτλ.) καθοδηγούνται από την ΟΚΝΕ και καταλήγουν σε επι­τυχία των φοιτητών. Στην περίοδο μεταξύ του 1927 και 1936 μαζί με τους φοιτη­τές κατεβαίνουν στο διεκδικητικό αγώνα και οι μαθητές των σχολείων της Μέσης Εκπαίδευσης.

2. Ανώτερα στελέχη του Κόμματος ο Παναγής Δημητράτος, δάσκαλος μέλος της ΚΕ του ΣΕΚΕ και Πρόεδρος και Γ. Γραμματέας αλληλοδιάδοχος της ΔΟΕ, ο Νίκος Πλουμπίδης, ο Γιάννης Ζέβγος, ο Δημήτρης Γληνός, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Σωτήρης Σουκαράς κ.ά. προσδίδουν ένα ειδικό βάρος στο πρόγραμμα και τις δρα­στηριότητες του Κόμματος.

3. Η επιρροή των στελεχών και των μελών του ΚΚΕ στην εκπαίδευση είναι τε­ράστια. Αυτό φαίνεται από αιτήματα των συνεδρίων της ΔΟΕ του 1930 και 1931, από τη συγκέντρωση που έγινε στις 23.11 .'30 με πρόταση της ΔΟΕ και το ψήφι­σμα που ζητούσε συνδικαλιστικές ελευθερίες στους δασκάλους και μείωση της τιμής του ψωμιού.

4. Και από πολλά άλλα φαίνεται η επίδραση του ΚΚΕ. Αξίζει όμως να επισημά­νουμε τρία: α) Η διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου (ΕΟ) (1926-1927). Η διά­σπαση του μεγάλου αυτού σωματείου είναι το αναπότρεπτο προϊόν της αποτυχίας της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1911-1920 και όχι το αποτέλεσμα των προ­σωπικών αντιθέσεων Δελμούζου-Γληνού. Ο συμβιβασμός του Βενιζέλου και στο θέμα της γλώσσας έκαμε τα αστικά και μικροαστικά στοιχεία του ΕΟ να απογοη­τευθούν, να αποσυρθούν και να πισωπατήσουν. Η μεγάλη όμως πλειοψηφία των μελών του ΕΟ μαζί με τους "εξελικτικούς σοσιαλιστές" και τους κομμουνιστές, ακολουθώντας το Γληνό, θα κάμει τη μεγάλη υπέρβαση, σαν "Σωματείο Εκπαι­δευτικής Πολιτικής", θα συνταχθεί με την ιδεολογία του κοινωνικού μετασχημα­τισμού και με τη διακήρυξη (μανιφέστο) του 1927, θα συμπέσει με τις προγραμ­ματικές αρχές του ΚΚΕ. β) Στην επιχείρηση διάσπασης της ΔΟΕ το 1928, είναι μια ακόμη νίκη των μελών και των στελεχών του Κόμματος. Οι σκοταδιστικοί κύκλοι επιχειρούν να διασπάσουν τον εκπαιδευτικό κόσμο με τη δημιουργία της ΝΕΑΣ ΔΟΕ, με το προβοκατόρικο αιτιολογικό πως η ΔΟΕ έχει αλωθεί από τους κομμουνιστές. Η διασπαστική αυτή προσπάθεια των αντιδραστικών κύκλων συνάντησε την αδιαφορία των εκπαιδευτικών και ναυάγησε. Οι εκπαιδευτικοί την εποχή εκείνη δεν ήταν εγκλωβισμένοι και αντιλαμβάνονταν τί σήμαιναν οι κινήσεις αυτές, γ) Ο αντικομμουνισμός στην εκπαίδευση και οι διωγμοί των κομ­μουνιστών εκπαιδευτικών και των υπαλλήλων του ΥΠΕΠΘ αρχίζουν από τον Πάγκαλο πρώτα, συνεχίζουν με τον Γ. Παπανδρέου για να κορυφωθούν αυτήν την περίοδο από το Μεταξά. Διαλύονται οι οργανώσεις των εκπαιδευτικών, αφού δεν μπορούν να τις ελέγχουν και εισάγεται στα σχολεία το μάθημα του αντικομ-μουνισμού. Ολα αυτά είναι τρανή απόδειξη από τη μια του τρόμου των αστών πο­λιτικών και από την άλλη του ωμού και ξέσκεπου αυταρχισμού τους. Ο Γ. Παπαν­δρέου το 1931 ως ΥΠΕΠΘ στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο καλεί τους εκ­παιδευτικούς να διαλέξουν ανάμεσα στην ιδεολογία τους και στο επάγγελμα τους. Το ΥΠΕΠΘ του Πρωθυπουργού της Δεκεμβριανής αιματοχυσίας και της αστάθει­ας του 1965, καταδιώκει από το 1931, όχι μόνο την προπαγάνδιση του κομμουνι­σμού, αλλά και την ιδεολογία και την απλή υποψία της κομμουνιστικής ιδεολογίας, μια απόδειξη κι αυτό της σοβαρής επίδρασης του κομμουνιστικού κινήμα­τος. Από μια επιστολή του Λ. Μακκά στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ βγαίνει ότι το 40% των δασκάλων αν δεν είναι μέλη του ΚΚΕ είναι οπαδοί, της ιδεολογίας του. Και μιλάμε για 5.600 δασκάλους στο σύνολο των 14.000 που είχε τότε ο κλάδος. Η περίοδος αυτή είναι χαρακτηριστική. Βρίσκεται κάτω από την επίδραση των νι­κηφόρων ιδεών του σοσιαλισμού. Στις παιδαγωγικές εφαρμογές το Σοβιετικό κράτος βρίσκει τη δικαίωση του και συνεπώς την επιβεβαίωση του και το εφικτό της λαϊκής παιδείας. Που κάνει κάποιους προοδευτικούς αστούς να υψώσουν τη φωνή τους και ορισμένους πολιτικούς να πάρουν κάποια, περιστασιακά όμως μέτρα. Την τελευταία ΙΟετία της περιόδου (1930-1940) σημαδεύουν δύο αστικές προσπάθειες: Η εκπαιδευτική νομοθεσία του Βενιζέλου - Γόντικα (που αναφέρα­με πιο πάνω), που σε τελευταία ανάλυση είναι προσπάθεια - περιχαράκωση της αστικής τάξης, και η εκπαιδευτική νομοθεσία της 4ης Αυγούστου που δεν έφερε τίποτε καινούργιο, δημιούργησε όμως μια άλλη παραλλαγή στο ήδη υπάρχον σύ­στημα και πρόσθεσε μια ακόμη σκοτεινότερη πινελιά στον αντικομμουνισμό των Πάγκαλου - Παπανδρέου. Τότε αρχίζει και η προσπάθεια εκφασισμού της νε­ολαίας μέσα από την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ) που απότυχε τόσο κραυγαλέα ώστε μέσα σε μια αλλαγή των συνθηκών η ΕΠΟΝ αγκάλιασε όλους τους νέους που προσπάθησε ο φασισμός να τους απορροφήσει... Πίσω απ' όλη αυτή την Εθνικοαπελευθερωτική προσπάθεια βρέθηκε η ΟΚΝΕ και η πατριωτική της δραστηριότητα.

5. Η δεύτερη περίοδος της εκπαιδευτικής δραστηριότητας του ΚΚΕ (1941-1950) θα ήταν αδιανόητη χωρίς τη βαθιά ιδεολογική και πρακτική επεξεργασία που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη περίοδο. Η εκπαιδευτική δραστηριότητα του Κόμματος, σε αυτή την περίοδο, εκφράζει την ωριμότητα του και αποτελεί υπέρβαση της προηγούμενης κατάστασης. Είναι έτοιμο, μέσα στις καινούργιες συνθήκες να επεξεργαστεί βαθύτερα την ιδεολογία του και να κάνει πράξη όσα μέχρι τότε επεξεργαζόταν. Εχουν ξεκαθαριστεί τα ιδεολογικά στοιχεία της εκπαι­δευτικής προοπτικής: Οι θέσεις του Κόμματος ανάμεσα στο 1918-1936, η διακή­ρυξη της Διοικούσας Επιτροπής του ΕΟ του 1927 και οι προσπάθειες που έχουν κωδικοποιηθεί από την πείρα του ΕΟ, αλλά και η εκλαΐκευση των εκπαιδευτικών ιδεών του ΚΚΕ. Ο Δημήτρης Γληνός βρίσκεται στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ενα επιτελείο από ανώτερα και μεσαία στελέχη της εκπαίδευσης, αν δεν έχουν γίνει ακόμα μέλη του Κόμματος, έχουν προσανατολιστεί. Ο εθνικο-απελευθερωτικός αγώνας δημιούργησε μια πλατιά συναίνεση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣ.

Τρεις βασικές διαδικασίες υλοποιούνται αυτήν την περίοδο: Ο ιδεολογικός προ­σανατολισμός, ο επιτελικός σχεδιασμός της μεταρρύθμισης και η υλοποίηση της, μέσα στην καινούργια κατάσταση που δημιούργησε η νέα λαϊκή εξουσία. Τρεις συγκεκριμένες πράξεις τις εκφράζουν: α) Η Διακήρυξη του ΚΚΕ του 1943, που φέρει τον τίτλο: Λαϊκή Δημοκρατία, ένα κείμενο προγραμματικών αρχών, που καθορίζει την ιδεολογία και αποτελεί γραμμή πλεύσης. β)Το σχέδιο για μια λαϊκή παιδεία του ΕΑΜ-ΕΠΟΝ και γ) το Νομοθετικό έργο της ΠΕΕΑ.

Το πρώτο κείμενο (Λαϊκή Δημοκρατία) προβλέπει: α) Προστασία της γυναίκας, του παιδιού και της οικογένειας. 6) Φροντίδα της Νέας Γενιάς, γ) Λαϊκή υγεία και πρόνοια, δ) Λαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα από το δημοτικό σχολείο μέχρι την Πα­νεπιστημιακή εκπαίδευση. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον η μελέτη της πρότασης του Κόμματος από την πλευρά της παιδείας του Ελληνικού λαού και του πολιτισμού.

Ο επιτελικός σχεδιασμός, και η επεξεργασία του σχεδίου που υλοποίησε η λαϊκή εξουσία της ΠΕΕΑ, είναι έργο του Δημήτρη Γληνού, που πέθανε στις 26 Δε­κέμβρη του 1943, ενώ ετοιμαζόταν να βγει στην Ελεύθερη Ελλάδα. Το έργο του ολοκληρώθηκε από δύο "συνεργεία" (=επιτροπές) εκπαιδευτικών, μιας του ΕΑΜ και δεύτερης της ΕΠΟΝ. Τρεις εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην υλοποίηση του προγράμματος, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Μιχάλης Παπαμαύ-ρος και ο Κώστας Σωτηρίου, ο οποίος δίπλα στην παιδαγωγική του σοφία διέθετε και διοικητική πείρα της εκπαίδευσης. Φυσικά και άλλοι εκπαιδευτικοί θα έπρεπε να αναφερθούν εδώ.

Χρειάζεται πλατιά ανάλυση του μοναδικού αυτού κειμένου που αποτελεί καμά­ρι και για το Κόμμα μας και για την εκπαιδευτική κοινότητα. Θα περιοριστούμε να επισημάνουμε μόνο βασικά σημεία: Βασική αρχή είναι η αρχή της ενιαίας παι­δείας (=Ενας λαός, μια παιδεία). Η παιδεία είναι η σπουδαιότερη κοινωνική λει­τουργία, ταγμένη στην υπηρεσία του λαού και συνεπώς δεν μπορεί να είναι αντι­κείμενο ιδιωτικής εμπορικής εκμετάλλευσης, αλλά είναι συνδεδεμένη με τη λαϊκή πολιτεία και δεν αποτελεί προνόμιο μερικών ούτε τελειώνει με την παιδική ηλικία. Και όλοι έχουν πραγματικά δικαιώματα στη μόρφωση από την κατώτερη μέχρι την ανώτερη βαθμίδα, χωρίς κανένα περιορισμό από κοινωνικούς και οικο­νομικούς λόγους. Κριτήριο είναι πάντοτε η ικανότητα και η φυσική κλίση του κα­θενός. Επόμενο κι από αυτή την πλευρά "καμιά οικονομία για την εκπαίδευση" δεν επιτρέπεται να γίνεται.

Το σχέδιο ορίζει ότι σκοπός της παιδείας είναι η πνευματική, ηθική και υλική ανύψωση του ανθρώπου. Επιδιώκει να του παράσχει όλα τα μορφωτικά στοιχεία και να του παρασκευάσει όλες τις δυνατότητες, ώστε αν μπορέσει να πολλαπλα­σιάσει την παραγωγή των υλικών και πνευματικών αγαθών, να αναπτύξει όλες τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, τον πνευματικό πολιτισμό και να οργανώ­σει και να εξελίξει τους θεσμούς της πολιτείας σαν πραγματικός ελεύθερος λαός. Να προετοιμάζει πολίτες με συνειδητή πειθαρχία στο σύνολο και με ξεκάθαρη συνείδηση του περιεχομένου και του σκοπού της λαϊκής εξουσίας.

Δεν θα απασχοληθούμε εδώ με τους επιμέρους στόχους, θα επισημάνουμε μόνο ότι θεωρεί προϋπόθεση της λαϊκής παιδείας την πανεπιστημιακή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, την πλήρη και ολοκληρωμένη δωρεάν εκπαίδευση και την οικο­δόμηση ολοκληρωμένου συστήματος σχολικών κτιρίων. Κι όσον αφορά το σύ­στημα σχολικών ιδρυμάτων προβλέπει:

Παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, σχολεία 8χρονης γενικής εκπαίδευσης, σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γενικής, αγροτικής, βιοτεχνικής, βιομηχα­νικής και καλλιτεχνικής, των οποίων ορίζει και το αντικείμενο.

Το εκπληκτικό όμως δεν είναι η θεωρητική θεμελίωση της εκπαιδευτικής με­ταρρύθμισης, όσο η εκπαιδευτική δραστηριότητα που επιδείχθηκε αυτή την πε­ρίοδο. Μέσα στις φλόγες του πολέμου να ανοίξουν σχολεία, να στηθούν συσσίτια για τα παιδιά. Το 1942 συγκροτείται η πρώτη σχολική επιτροπή, προέκταση της Τ.Α., που τότε ανασυγκροτείται, το 1943 συγκαλείται και πραγματοποιείται στο χωριό Λάσπη της Ευρυτανίας το Παιδαγωγικό Συνέδριο των Δασκάλων και επα­νιδρύεται η ΔΟΕ, που είχε διαλυθεί από το αστικό καθεστώς. Συντάσσεται ο Οργανισμός της Γραμματείας της Παιδείας της ΙΊΕΕΑ, ιδρύονται τα Παιδαγωγι­κά Φροντιστήρια της Τύρνας, του Τροβατου της Ευρυτανίας, των Γρεβενών, του Ερημόκαστρου της Βοιωτίας, της Κόνιτσας κ.ά. Εκδίδονται δύο σχολικά βιβλία: "Τ' αετόπουλα" και η "Ελεύθερη Ελλάδα". Ιδρύονται γεωργικές σχολές, στη Μονή Αγάθωνος, στη Φτέρη της Φθιώτιδας, στη Σπερχιάδα και στη Φραγκίστα της Ευρυτανίας.

Σε αυτή την περίοδο πέφτει και εμφύλιος πόλεμος που μας επέβαλαν οι μοναρχο-φασίστες, ανοιχτοί ή συγκεκαλυμμένοι συνεργάτες της φασιστικής κυριαρχίας στην Κατοχή, με την άμεση πολιτική στρατιωτική επέμβαση του Εγγλέζικου και στη συνέχεια του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Και σε αυτή την περίοδο είναι ξε­χωριστό το ενδιαφέρον του Κόμματος για την παιδεία. Χαρακτηριστικό παρά­δειγμα η δημιουργία Λαϊκού Γυμνασίου και Λαϊκού Διδασκαλείου στα Τρόπαια της Γορτυνίας στην Πελοπόννησο, την περίοδο που σχηματίστηκε συγκροτημέ­νη ελεύθερη περιοχή. Λειτούργησε δύο περιόδους, εκπαίδευσε μια σειρά δασκά­λων και χορήγησε πτυχία.

Η δεύτερη περίοδος, το ίδιο πλούσια όπως και η πρώτη, αλλά σε άλλο επίπεδο. Είναι η μόνη φορά που το ΚΚΕ δημιουργώντας κέντρο εξουσίας μπορεί και να υλοποιήσει την εκπαιδευτική του πολιτική.

-