Η σταδιακή διαμόρφωση της εκπαίδευσης
Η έννοια της "λαϊκής" Εκπαίδευσης είναι ό,τι απόμεινε από την ιδεολογία του Γαλλικού διαφωτισμού και της Γαλλικής επανάστασης, όταν η αστική τάξη εγκαταστάθηκε στην εξουσία. Αν και οι παιδαγωγοί της ανερχόμενης αστικής τάξης πρόβαλαν την απαίτηση γενικής παιδείας για όλο το λαό, όμως η ιδέα αυτή στην αστική κοινωνία δεν έλαβε ποτέ σάρκα και οστά. Τυπικά, στην ιστορία των νεότερων χρόνων, ένα ελάχιστο γνώσεων και δεξιοτήτων σε κάποιον τύπο "δημοτικού" σχολείου αποτέλεσε την υποχρεωτική εκπαίδευση του λαού κι αυτή, καθώς δεν ενισχύθηκε όσο ήταν ανάγκη, έμεινε στη σφαίρα του δυνατού. Η ανάπτυξη πάλι της αστικής τάξης έφερε στην επιφάνεια και τη μορφή της εκπαίδευσης που ονομάστηκε Μέση και σε πολλά νεότερα κράτη βαφτίστηκε Γενική Εκπαίδευση. Η βιομηχανική επανάσταση, από την άλλη, γέννησε την ανάγκη για την Τεχνική Εκπαίδευση, μεταμορφώνοντας την ειδίκευση των εργαζομένων από απλή μαθητεία σε κάποιο παραγωγικό χώρο σε συστηματική μαθητεία στο χώρο του σχολείου. Ο κατασκευαστής, ο επισκευαστής, ο συντηρητής και ο χειριστής των μηχανών, ο εργοδηγός και τα βοηθητικά στελέχη της παραγωγής ήταν ανάγκη για την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Η Ανώτατη Εκπαίδευση, τέλος, που προϋπήρχε με τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια, αποτέλεσε βαθμίδα που η αστική τάξη ενστερνίστηκε, αναδιοργάνωσε τα πανεπιστήμια, ίδρυσε τα Ινστιτούτα και τις Ακαδημίες. Σ' αυτή την περίοδο της εκπαίδευσης, στον 19ο αιώνα, γίνονται οι παρακάτω ταξικές διαφοροποιήσεις: διακρίνεται η Λαϊκή από τη Μέση εκπαίδευση, η Γενική από την Τεχνική-Επαγγελματική. Στην πορεία του χρόνου, καθώς αναπτύχθηκαν οι αντιθέσεις του καπιταλισμού και γενικεύτηκε η κρίση του, η άρχουσα τάξη προσπάθησε να βάλει νέους φραγμούς στην εκπαίδευση των λαϊκών στρωμάτων, τα οποία τώρα διεκδικούσαν χώρο στη Μέση Εκπαίδευση. Σ' αυτή την προσπάθεια διχοτομείται η Μέση Εκπαίδευση σε κατώτερη και ανώτερη βαθμίδα. Το ίδιο έγινε και στην Ελλάδα, όπου ειδικά το ανώτερο τμήμα ονομάστηκε τελικά Λύκειο.
Βέβαια η διαδικασία αυτή δεν υπήρξε τόσο απλή και σχηματική, όπως την παρουσιάσαμε για λόγους συντομίας. Πέρασε πολλές φάσεις και στις κάθε φορά μεταβολές συνεργήσανε και άλλοι παράγοντες ιστορικοί, μεθοδολογικοί κτλ. Bασικοί ήταν οι αντικειμενικοί παράγοντες που σχετίζονται με την υλική παραγωγή και συγκεκριμένα οι αντιφάσεις της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό. Η εφαρμογή της επιστήμης, η μηχανοποίηση σε όλες τις σφαίρες της παραγωγής, έφερε μια ριζική ανατροπή του τρόπου παραγωγής. Από αντικειμενική-υλική άποψη, απαιτείται η αντικατάσταση της φυσικής δύναμης του ανθρώπου και της αποχτημένης με πείρα δεξιότητας από τη συνειδητή εφαρμογή των φυσικών επιστημών και ταυτόχρονα καθίσταται τεχνική ανάγκη ο συνεργατικός χαρακτήρας της εργασίας. Κι όσο η μηχανοποίηση της παραγωγής περνά σε ανώτερα επίπεδα, εισάγεται ο ηλεκτρισμός και αργότερα με την ηλεκτρονική ο αυτοματισμός, τόσο ενισχύεται η αξία της επιστημονικής γνώσης και μαζί αυξάνεται η ανάγκη του επιστημονικού προσωπικού για την έρευνα, για την παραγωγή και τον έλεγχο των μηχανών. Όμως, ενώ μέσα από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων προβάλλει η αντικειμενική τάση για περιορισμό της χειρωναξίας, για συγχώνευση χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας και άρα κατάργηση της μεταξύ τους αντίθεσης, η αντίθεση αυτή συντηρείται με τη συνειδητή και σκόπιμη παρέμβαση της άρχουσας τάξης (με φραγμούς στη γενική μόρφωση του εργαζόμενου λαού, με προώθηση της πρόωρης επαγγελματικής ειδίκευσης στα παιδιά του, με προσπάθειες εξαγοράς εκείνων που παρά τις δυσκολίες καταφέρνουν ν' αναδειχτούν σε κάποιο τομέα της επιστήμης, της τεχνικής, της τέχνης...). Σε κάθε περίπτωση, η αστική τάξη παραχωρεί στην εργατική τάξη τόση και τέτοια μόρφωση, ώστε να μη ζημιώνονται τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντά της, και πρώτα απ' όλα η πολιτική της εξουσία κι η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Στο άνοιγμα της εκπαιδευτικής πυραμίδας προς τα επάνω κινητήρια δύναμη υπήρξε πάντα η πάλη των τάξεων σε κάθε χώρα και παγκόσμια. Έτσι, κατά τον 20ό αιώνα κι ιδιαίτερα μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, σημειώνονται μεγάλες επιτυχίες, καθώς ο συσχετισμός δυνάμεων γίνεται ευνοϊκότερος για την εργατική τάξη, με την επικράτηση του σοσιαλισμού στο 1/3 του κόσμου και την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες. Πρωτοφανέρωτα είναι τα αποτελέσματα στις σοσιαλιστικές χώρες, που επεκτείνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση και στη Μέση βαθμίδα και κάνουν πράξη μέχρις ενός σημείου το Πολυτεχνικό σχολείο Γενικής Εκπαίδευσης (ιδιαίτερα στη ΓΛΔ και στην ΕΣΣΔ ), την ανάγκη του οποίου πρώτος ο Mαρξ είχε διατυπώσει. Τα επιτεύγματα αυτά ήταν προϊόντα της εμφάνισης κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και της κατάργησης της ανθρώπινης εκμετάλλευσης, και υπηρετούσαν τη γενικότερη προσπάθεια του σοσιαλισμού να προχωρήσει προς την ανώτερη κοινωνία, τον αναπτυγμένο κομμουνισμό, όπου εξαλείφονται όλες οι τάξεις και οι ταξικές αντιθέσεις, μαζί και η αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική και τη χειρωνακτική εργασία. Οι καταχτήσεις του σοσιαλιστικού συστήματος εμπνέουν την πάλη του εργατικού κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες και η άρχουσα τάξη, που ποτέ δεν εγκατέλειψε την ιδέα για τον περιορισμό της λαϊκής εκπαίδευσης, αναγκάζεται φοβούμενη το χειρότερο να κάνει υποχωρήσεις. Καθιερώνεται η φοίτηση των παιδιών στο σχολείο μέχρι τα 15 τους χρόνια, σε συνδυασμό με τη νομοθετική απαγόρευση της παιδικής εργασίας. ΄Ετσι δημιουργείται, ανεξάρτητα από την ονομασία του σε κάθε χώρα, η έννοια του Σχολείου της Βασικής εκπαίδευσης, που αποτελεί τον κορμό της εκπαίδευσης κι αναφέρεται στη μόρφωση του λαού. Σ' αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση λειτουργεί για τη χώρα μας και η καθιέρωση της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, ως άθροισμα των δύο τμημάτων , του 6χρονου Δημοτικού και του3χρονου Γυμνασίου, χωρίς να αποτολμηθεί η δημιουργία ενιαίας βαθμίδας. Κι αν το ελληνικό λύκειο στην πορεία μαζικοποιείται, δεν παύει να είναι ελιτίστικο, με την έννοια ότι προσανατολίζεται στην επιλογή των λίγων που θα εισαχθούν στην επόμενη βαθμίδα. Ο απόφοιτος της Βασικής εκπαίδευσης οδηγείται στην παραγωγή ή έπειτα από το Λύκειο στην επιστημονική εκπαίδευση. Βέβαια, το περιεχόμενο της γενικής μόρφωσης παρέμεινε στενό, καθώς η αντίδραση της καπιταλιστικής Δύσης στο πολυτεχνικό σχολείο περιορίστηκε στην προσθήκη κάποιων "πρακτικών" μαθημάτων στα υπάρχοντα σχολεία. Η ταξική διαφοροποίηση της ελληνικής εκπαίδευσης, σε όλες της τις εκφράσεις, αποτελούσε κι αποτελεί το γενικό της γνώρισμα, που ενισχύεται όταν ο συσχετισμός της πάλης είναι ευνοϊκός για την αστική τάξη, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στις χώρες της Ευρώπης.
Αν θέλετε να διαβάσετε όλο το κείμενο,αυτό που δημοσιεύεται είναι ένα μικρό απόσπασμα, πηγαίνετε εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου