I.B.ΣΤΑΛΙΝ: Ο Μαρξισμός και το εθνικό ζήτημα - Μέρος B'

Αυτό όμως δεν ολοκληρώνει το ζήτημα. Η κοινότητα εδάφους μόνη της δε δίνει ακόμα το έθνος. Για να δοθεί το έθνος χρειάζεται, εκτός απ' αυτό, η εσωτερική οικονομική σύνδεση που συνενώνει τα ξεχωριστά τμήματα του έθνους σε ένα σύνολο. Ανάμεσα στην Αγγλία και στη Βόρεια Αμερική δεν υπάρχει μια τέτοια σύνδεση, γι' αυτό και αποτελούν δύο διαφορετικά έθνη. Μα και οι ίδιοι οι Βορειοαμερικανοί δε θα άξιζαν να ονομάζονται έθνος, αν οι διάφορες γωνιές της Βόρειας Αμερικής δεν ήταν ενωμένες ανάμεσά τους σ' ένα οικονομικό σύνολο, χάρη στον καταμερισμό της δουλιάς ανάμεσά τους, χάρη στην ανάπτυξη των συγκοινωνιών κλπ.

Ας πάρουμε τη Γεωργία. Οι Γεωργιανοί πριν από την εποχή της μεταρρύθμισης ζούσανε σε κοινό έδαφος και μιλούσανε την ίδια γλώσσα, παρ' όλα αυτά, για να ακριβολογήσουμε, δεν αποτελούσαν ένα έθνος, γιατί όπως ήτανε κομματιασμένοι σε πολλά πριγκιπάτα αποσπασμένα το ένα απ' το άλλο, δεν μπορούσαν να ζήσουν μια κοινή οικονομική ζωή, επί αιώνες πολεμούσαν αναμεταξύ τους και καταστρέφανε ο ένας τον άλλον, υποκινώντας ο ένας ενάντια στον άλλον τους Πέρσες και τους Τούρκους. Η εφήμερη και τυχαία συνένωση των πριγκιπάτων, που κάποτε κάποιος τυχερός ηγεμόνας κατάφερνε να πραγματοποιήσει, αγκάλιαζε, στην καλύτερη περίπτωση, μονάχα την επιφάνεια, δηλαδή τη διοικητική σφαίρα, και τσακιζόταν γρήγορα πάνω στις ιδιοτροπίες των πριγκίπων και στην αδιαφορία των χωρικών. Μα δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά μέσα στις συνθήκες του οικονομικού τεμαχισμού της Γεωργίας...

Η Γεωργία σαν έθνος εμφανίστηκε μονάχα στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν η πτώση της δουλοπαροικίας και η ανάπτυξη της οικονομικής ζωής στη χώρα, η ανάπτυξη των συγκοινωνιών και η εμφάνιση του καπιταλισμού, αποκαταστήσανε τον καταμερισμό της δουλιάς ανάμεσα στις ξεχωριστές περιοχές της Γεωργίας, κλόνισαν τελικά τον οικονομικό αποκλεισμό των πριγκιπάτων και τα ένωσαν σ' ένα σύνολο.

Το ίδιο πρέπει να ειπωθεί και για τα άλλα έθνη που πέρασαν το στάδιο της φεουδαρχίας και αναπτύξανε στη χώρα τους τον καπιταλισμό.

Ετσι, λοιπόν, η κοινότητα της οικονομικής ζωής, η οικονομική συνοχή είναι μια από τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του έθνους.

Μα και αυτό δεν ολοκληρώνει το ζήτημα. Εκτός από όλα που έχουν ειπωθεί, πρέπει να προσέξουμε ακόμα τις ιδιότητες της πνευματικής φυσιογνωμίας των ανθρώπων που ενώνονται σ' ένα έθνος. Τα έθνη ξεχωρίζουν το ένα από το άλλο όχι μονάχα από τις συνθήκες της ζωής τους, μα και απ' την πνευματική τους φυσιογνωμία, που εκφράζεται στις ιδιομορφίες του εθνικού πολιτισμού. Αν η Αγγλία, η Βόρεια Αμερική και η Ιρλανδία, που μιλάνε την ίδια γλώσσα, αποτελούν ωστόσο τρία διαφορετικά έθνη, σ' αυτό δεν παίζει μικρό ρόλο η ιδιόμορφη εκείνη ψυχοσύνθεση που διαμορφώθηκε από γενεά σε γενεά σαν αποτέλεσμα των ανόμοιων συνθηκών της ύπαρξής τους.

Αυτή καθαυτή η ψυχοσύνθεση βέβαια ή, όπως αλλιώτικα τη λένε "ο εθνικός χαρακτήρας", είναι για τον παρατηρητή κάτι το ασύλληπτο, εφόσον όμως αυτή εκφράζεται στην ιδιομορφία του πολιτισμού ολόκληρου του έθνους, είναι χειροπιαστή και δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Δε χρειάζεται καν να γίνει λόγος πως "ο εθνικός χαρακτήρας" δεν είναι κάτι μια για πάντα δοσμένο, μα αλλάζει μαζί με τις συνθήκες της ζωής, μια και υπάρχει όμως, βάζει τη σφραγίδα του πάνω στη φυσιογνωμία του έθνους σε κάθε δοσμένη στιγμή.

Ετσι λοιπόν η κοινότητα της ψυχοσύνθεσης,που εκφράζεται στον κοινό πολιτισμό, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έθνους.

* * *

Ετσι εξαντλήσαμε όλα τα γνωρίσματα του έθνους.

Εθνος είναι η ιστορικά διαμορφωμένη σταθερή κοινότητα ανθρώπων, που εμφανίστηκε πάνω στη βάση της κοινότητας της γλώσσας, του εδάφους, της οικονομικής ζωής και της ψυχοσύνθεσης που εκδηλώνεται στην κοινότητα του πολιτισμού.

Είναι όμως αυτονόητο ότι το έθνος, όπως και κάθε ιστορικό φαινόμενο, υπόκειται στο νόμο της αλλαγής, έχει την ιστορία του, έχει αρχή και τέλος. Είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί ότι κανένα από τα παραπάνω γνωρίσματα, ξεχωριστά παρμένο, δεν είναι αρκετό για τον ορισμό του έθνους. Κάτι παραπάνω: φτάνει να λείπει έστω και ένα από τα γνωρίσματα αυτά, για να παύσει το έθνος να είναι έθνος.

Μπορεί να φανταστεί κανένας, ανθρώπους με κοινό "εθνικό χαρακτήρα" κι όμως να μην μπορεί να πει ότι αποτελούν ένα έθνος, αν είναι οικονομικά χωρισμένοι, ζουν σε διαφορετικά εδάφη, μιλούν διαφορετικές γλώσσες κλπ. τέτοιοι λ.χ. είναι οι Εβραίοι της Ρωσίας, της Γαλικίας, της Αμερικής, της Γεωργίας και οι ορεσίβιοι Εβραίοι που, κατά τη γνώμη μας, δεν αποτελούν ενιαίο έθνος.

Μπορεί να φανταστεί κανείς ανθρώπους με κοινό έδαφος και κοινή οικονομική ζωή, κι όμως να μην αποτελούν ένα έθνος, γιατί δεν έχουν κοινή γλώσσα και κοινό "εθνικό χαρακτήρα". Τέτοιοι λ.χ. είναι οι Γερμανοί και οι Λετονοί στη Βαλτική περιοχή.

Τέλος, οι Νορβηγοί και οι Δανοί μιλούνε μια γλώσσα, δεν αποτελούν όμως ένα έθνος, επειδή λείπουν τα άλλα γνωρίσματα.

Μονάχα όταν υπάρχουν όλα τα γνωρίσματα μαζί παρμένα, μας δίνουν το έθνος.