Ποιοι, γιατί και πώς παρακολουθούν τα πάντα στο Διαδίκτυο

Μια «βόμβα» έσκασε πρόσφατα, τουλάχιστον για όσους ανυποψίαστοι περιδιαβαίνουν το Διαδίκτυο. Ο Αμερικανός πράκτορας Εντουαρντ Σνόουντεν αποκάλυψε ότι σχεδόν τα πάντα στο διαδίκτυο παρακολουθούνται σε παγκόσμια κλίμακα, από το «Prism»(«Πρίσμα»), ένα πανίσχυρο σύμπλεγμα συστημάτων πληροφορικής, που έχει αναπτύξει η κυβέρνηση των ΗΠΑ στις εγκαταστάσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας (NSA) και στις νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επεξεργασίας δεδομένων των μυστικών υπηρεσιών της, στο Μπλάφντεϊλ της Γιούτα («Ρ» 24/3/2012, «7 μέρες μαζί», σελ. 9). Ο Σνόουντεν ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών για τα σχετικά δημοσιεύματα της «Washington Post» και του βρετανικού «Guardian» και κατά δήλωσή του προχώρησε στην κίνηση αυτή, επειδή απογοητεύτηκε από τον Δημοκρατικό Ομπάμα, που απλώς συνέχισε την πολιτική του Ρεπουμπλικάνου προκατόχου του Τζορτζ Μπους. Δε θέλω να συμβάλω για να ζήσουμε σε έναν κόσμο όπου τα πάντα που κάνουν και λένε οι άνθρωποι καταγράφονται, φέρεται να δήλωσε. Επικίνδυνη για την ασφάλεια των Αμερικανών χαρακτήρισε την αποκάλυψη του πρώην πράκτορά του, ο επιφορτισμένος με την αντικατασκοπεία υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Τζέιμς Κλάπερ.

Δεν ήξεραν, δεν άκουσαν

Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις, οι εταιρείες που συνεργάζονται με την κυβέρνηση των ΗΠΑ για την παρακολούθηση των πάντων, είναι τα μονοπώλια του χώρου της Πληροφορικής, μεταξύ των οποίων: Microsoft, Yahoo, Google, Facebook, PalTalk, AOL, Skype, YouTube, Apple, Twitter. Της αποκάλυψης του Σνόουντεν είχε προηγηθεί μια άλλη, του τεχνικού Μαρκ Κλάιν στο Σαν Φρανσίσκο, ο οποίος έδωσε στη δημοσιότητα έγγραφο του τηλεπικοινωνιακού μονοπωλίου AT&T, που έδινε το ελεύθερο στις κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ να πάρουν τεράστιο όγκο πληροφοριών για τους πελάτες της AT&T, χωρίς καν την απαιτούμενη εισαγγελική εντολή. Πρόσφατα, επίσης, αποκαλύφθηκε δικαστικό έγγραφο που επιτρέπει στην NSA των ΗΠΑ να κάνει «συνεχή, καθημερινή» παρακολούθηση όλων των ενσύρματων και ασύρματων τηλεφώνων της εταιρείας τηλεπικοινωνιών Verizon, τόσο για τις επικοινωνίες μέσα στη χώρα, όσο και για τις επικοινωνίες με άλλες χώρες.

Πρόεδροι και άλλα σημαίνοντα στελέχη των εταιρειών, αυτοί που τα αστικά ΜΜΕ τόσο πολύ θαυμάζουν ως επιτυχημένους και πρότυπα για κάθε νέο άνθρωπο, δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν τίποτα για την παρακολούθηση και ότι οι εταιρείες τους δε συμμετείχαν σ' αυτή. Δήλωσαν δηλαδή έμμεσα ότι όλες οι εγκαταστάσεις εξοπλισμού, οι διασυνδέσεις συστημάτων και οι σχετικές συνεννοήσεις για τις ρυθμίσεις του λογισμικού έγιναν χωρίς να το ξέρουν και χωρίς να συμμετάσχει στο ελάχιστο η επιχείρησή τους. Αυτό μπορεί να συμβεί τόσο, όσο και το να απαλλαγεί οριστικά ο καπιταλισμός από τις κρίσεις του...

Προφάσεις για την καταπάτηση των ψεύτικων αστικών ελευθεριών

Πρόφαση για τη μνημειώδους έκτασης και βάθους παρακολούθηση των επικοινωνιών είναι φυσικά ο αγώνας ενάντια στην τρομοκρατία, καθώς έγινε καθόλα νομότυπα, βασισμένη στις δυνατότητες που έδωσε η νομοθεσία μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης. Για να δικαιολογήσει την κατάργηση κάθε προσωπικού στοιχείου και ειδικότερα τη λειτουργία του συστήματος «Prism» τα τελευταία έξι χρόνια, η κυβέρνηση Ομπάμα έδωσε στη δημοσιότητα λεπτομέρειες για το πώς το σύστημα αυτό επέτρεψε τη σύλληψη κάποιου Νατζιμπουλάχ Ζαζί, το 2009, όταν εντόπισε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έστειλε σχετικά με την τρομοκρατική ενέργεια που σχεδίαζε στο μετρό της Νέας Υόρκης!

Αλλά δεν είναι μόνο η αμερικανική κυβέρνηση που έχει ένα «Πρίσμα», για να ...διαθλά τις τηλεπικοινωνιακές ροές και να μετατρέπεται σε «μαγική σφαίρα», ικανή να δει τα πάντα για τη ζωή των ανθρώπων. Στη Βρετανία, τώρα ψάχνουν να βρουν αν η δική τους μυστική υπηρεσία GCHQ κάνει στο μέτρο των δυνατοτήτων της το ίδιο με την αμερικανική NSA. Το 2009, στη Γερμανία, όπου σήμερα ανθεί η καπιταλιστική βιομηχανία της πορνείας, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα εγκαταστήσει σε όλους τους υπολογιστές στη χώρα, ένα πρόγραμμα που θα εμποδίζει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου («Ρ» 25/1/2009, «7 μέρες μαζί», σελ. 7). Η καταπολέμηση ειδικότερα της παιδικής πορνογραφίας είναι το εναλλακτικό επιχείρημα, πέρα από την τρομοκρατία για περιοριστικά μέτρα και μέτρα παρακολούθησης στο Διαδίκτυο. Το 2008, η γερμανική κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι, όπως και άλλες κυβερνήσεις χωρών - μελών της ΕΕ, θα επιτρέπει στις αντιτρομοκρατικές και άλλες υπηρεσίες της να εγκαθιστούν μέσω Διαδικτύου προγράμματα παρακολούθησης στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές όσων θεωρούνται ύποπτοι (σ.σ. από τις ίδιες τις υπηρεσίες) ως τρομοκράτες ή μέλη του οργανωμένου εγκλήματος. Ακόμη μεγαλύτερη προϊστορία στις παρακολουθήσεις έχει η Βρετανία.

Εκσυγχρονισμός της παρακολούθησης

Η παρακολούθηση του Διαδικτύου με το «Prism» - και άλλα συστήματα που ίσως γίνουν γνωστά στο μέλλον - εκσυγχρονίζει και ολοκληρώνει την παρακολούθηση των τηλεπικοινωνιών του συστήματος «Εσελον», που αποτελεί συνεργασία ΗΠΑ, Βρετανίας και Αυστραλίας. Ηδη από το 2001, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ζητούσαν τεράστια ποσά για το σκοπό αυτό, με εκπροσώπους τους να δηλώνουν ότι δεν μπορούν να παρακολουθούν και την κάθε συνομιλία (βλ. «Ρ» 9/12/2001, «7 μέρες μαζί», σελ. 7). Ε, λοιπόν, τώρα μπορούν...

Το «Πρίσμα», σε πολύ μεγαλύτερη έκταση απ' ό,τι το παλιότερο «Σαρκοφάγο» («Carnivore») του FBI, επιτρέπει την παρακολούθηση και καταγραφή όλων των πληροφοριών που περνάνε από τους τηλεπικοινωνιακούς κόμβους του Διαδικτύου. Μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλεφωνικές επικοινωνίες Skype, ό,τι τοποθετεί κάποιος σε μια ιστοσελίδα, ποια ιστοσελίδα διαβάζει, πότε το τοποθέτησε και το διάβασε και πόση ώρα αφιέρωσε γι' αυτό, τι και πότε έβαλε στο Facebook, πότε και τι είπε στο Twitter, όλα καταγράφονται και αποθηκεύονται ενδεχομένως για πάντα. Μαζί μ' αυτά, ειδικότερα για τους Αμερικανούς (και ενδεχομένως όχι μόνο γι' αυτούς) οι ΗΠΑ καταγράφουν πού και πότε αγόρασε κάποιος οτιδήποτε με πιστωτική κάρτα και όλες αυτές οι πληροφορίες διασυνδέονται μεταξύ τους, αλλά και με πληροφορίες αναγνώρισης προσώπων, που ευγενικά προσφέρουν ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπως η αυτόματη αναγνώριση προσώπων σε φωτογραφίες (άρα με ποιον και - ενδεχομένως - πότε και πού βρισκόταν κάποιος), ποιους «φίλους» έχει (άρα ποιους γνωρίζει και έχει επικοινωνία ή στενότερη σχέση).

«Χαρτί και καλαμάρι»

Οι πληροφορίες αυτές ταξινομούνται και συνδέονται με το όνομα κάθε ανθρώπου, προσφέροντας στις μυστικές υπηρεσίες με το πάτημα ενός κουμπιού, όχι μόνο ένα πλήρες προφίλ, όσον αφορά το χαρακτήρα, τη συγκρότηση και τη συμπεριφορά κάθε παρακολουθούμενου, αλλά - με αδιαφιλονίκητο τρόπο - και τις παραμικρές λεπτομέρειες της ζωής του. Εκείνες που ακούσια γνωστοποιεί κάνοντας χρήση κάποιας ...ηλεκτρονικής ευκολίας και εκείνες που εκούσια ανακοινώνει, αγνοώντας ή αδιαφορώντας για τον κίνδυνο. Η στάση που λέει, τι να κάνουμε, κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει σήμερα από το Μεγάλο Αδελφό, είναι η εύκολη απάντηση, δεν είναι όμως αληθής, ούτε αποτελεί λύση. Γιατί όποιος κρατάει αυτή τη στάση απέναντι στο σύστημα που παρακολουθεί κάθε του κίνηση και λέξη, ανοίγει το δρόμο για μια άλλη φάση, όταν οι κινήσεις και οι λέξεις του γίνουν δυσάρεστες και επικίνδυνες για τους παρακολουθούντες.

Οι κυβερνήσεις των ιμπεριαλιστικών χωρών κάνουν αυτό που χρειάζεται για τα μονοπώλια, με προτεραιότητα, φυσικά, στα μονοπώλια της χώρας τους. Φροντίζουν να διατηρηθεί η εξουσία τους, η καπιταλιστική εξουσία. Τη θωρακίζουν από τον «εχθρό λαό», ο οποίος το πολύ πολύ επιτρέπεται να ζει σε μια επίφαση δημοκρατίας και ελευθερίας, ώστε να είναι ευχαριστημένος και γι' αυτό πιο αποδοτικός εκμεταλλευόμενος. Αν τα πράγματα ζορίσουν, όπως τώρα με τη βαθιά καπιταλιστική κρίση, το πράγμα αλλάζει. Η αστική δημοκρατία αποκαλύπτεται καθώς οι ανάγκες θωράκισης του συστήματος αυξάνουν.

Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις ακόμα και των χωρών που συνεργάζονται στο πλαίσιο κάποιας ένωσης κρατών ή κάποιας πιο χαλαρής μορφής συνεργασίας, χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για κατασκοπία φίλων και εχθρών, βιομηχανική και στρατιωτική, καθώς βρίσκονται σε αδιάκοπη διαπάλη μεταξύ τους για τις αγορές και τις ψηλότερες θέσεις της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας.

Το Διαδίκτυο είναι σαν μια τεράστια πολύβουη πόλη. Εχει τις δικές του εργατογειτονιές, τις δικές του μεγαλοαστικές συνοικίες, τα δικά του κακόφημα μέρη. Δε θα το χαρίσουμε στον εχθρό, δε θα πάμε να ζήσουμε στα βουνά, αλλά δεν θα προσκαλούμε και το χαφιέ για καφέ. Ούτε θα τοιχοκολλάμε στο στέκι του καταλόγους με τους φίλους μας, αναφορές για τις δραστηριότητές μας, τις προσωπικές μας στιγμές και σκέψεις. Και ξέρουμε καλά ότι ο πόλεμος με τον αντίπαλο δεν θα κριθεί στο Διαδίκτυο, αλλά στα εργοστάσια, στους άλλους τόπους δουλειάς, στους τόπους κατοικίας, στους τόπους μάθησης.

Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ