Εξι χρόνια δίχως τον σύντροφο Χαρίλαο Φλωράκη. Η συνέντευξη του την Κυριακή 21 Μάρτη 1999.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ - Κυριακή 21 Μάρτη 1999

Συνέντευξη Χαρίλαου Φλωράκη

Περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο αυτό τον καιρό, τον Χαρίλαο Φλωράκη έχει επηρεάσει η υπόθεση Οτσαλάν. Δεν μπορεί να χωνέψει πώς βρέθηκε ο Κούρδος ηγέτης στις φυλακές της Τουρκίας. Και είναι το πρώτο ζήτημα που θίγει στη συνέντευξη.
"Η υπόθεση Οτσαλάν κυριάρχησε και εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική και την κοινωνική ζωή του τόπου. Τα γεγονότα είναι γνωστά.
Ο Οτσαλάν από τα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης βρέθηκε - κι όχι φυσικά με τη θέλησή του - στα χέρια της Τουρκίας. Ο ελληνικός λαός ένιωσε βαθιά λύπη και αγανάκτηση για το γεγονός αυτό και ζητάει ευθύνες από την κυβέρνηση.
Από την άλλη μεριά, η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως δεν παρέδωσε τον Οτσαλάν στην Τουρκία, αλλά απλώς στην όλη υπόθεση "υπάρχουν ορισμένοι λανθασμένοι χειρισμοί". Χωρίς, φυσικά, να κατονομάζει ποιοι ήταν συγκεκριμένα αυτοί οι κακοί χειρισμοί".

- Εσείς τι νομίζετε;
- "Ποια είναι η αλήθεια για το πώς βρέθηκε ο Οτσαλάν στα χέρια των Τούρκων και ποιοι ήταν οι πραγματικοί χειρισμοί της ελληνικής κυβέρνησης, αυτά δεν πρόκειται να μαθευτούν, όσες Εξεταστικές Επιτροπές κι αν γίνουν. Αυτό ίσως να μαθευτεί ύστερα από 40-50 χρόνια.
Το αν ο Οτσαλάν βρέθηκε στα χέρια των Τούρκων από λαθεμένους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης ή από συνειδητή παράδοση, δηλαδή από προδοσία, σε τίποτα δεν αλλάζει το αποτέλεσμα. Δεν αλλάζει το πραγματικό και απαράδεκτο γεγονός ότι ο Οτσαλάν βρέθηκε από τα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης στα χέρια των Τούρκων. Κι αυτό είναι το γεγονός που μετράει τόσο για τον ελληνικό λαό όσο και τον λαό των Κούρδων.
Η υπόθεση Οτσαλάν, όμως, είναι η κορυφή του παγόβουνου"...
- Δηλαδή;
- "Ο κύριος όγκος του είναι η αμερικανοευρωπαϊκή "νέα τάξη" που χαλκεύει δεσμά και αλυσίδες, πείνα και εξαθλίωση για τους λαούς.
Η υπόθεση Οτσαλάν αποκάλυψε κατά αδρό και τραγικό τρόπο το καθεστώς της υποτέλειας, τη δράση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στη χώρα μας, την ύπαρξη και δράση παρακρατικών μηχανισμών του ΠΑΣΟΚ και άλλων παρατάξεων. Αποκάλυψε πως η κυβέρνηση Σημίτη υπηρετεί τα συμφέροντα της ιμπεριαλιστικής "νέας τάξης" στη χώρα μας.
Λέγεται και ξαναλέγεται, από πολλές πλευρές, ότι η κυβέρνηση Σημίτη δεν μπορεί να διαχειριστεί καμία μεγάλη κρίση στα εθνικά θέματα. Αυτό έχει μια πλευρά αλήθειας. Η κυβέρνηση Σημίτη δεν μπορεί να διαχειριστεί καμιά κρίση, σύμφωνα με τα συμφέροντα του λαού και της χώρας. Τα καταφέρνει, όμως, πολύ καλά σε κάθε κρίση, σύμφωνα με τα συμφέροντα της "νέας τάξης", αμερικανικής και ευρωπαϊκής".
- Τι εννοείτε;
- "Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια ώρα που η κυβέρνηση Σημίτη ουσιαστικά παραδίδει έναν αγωνιστή και ηγέτη για την ανεξαρτησία της πατρίδας του στους δημίους του, επειδή αυτό αξίωνε η "νέα τάξη", ακριβώς την ίδια ώρα προσφέρει τα ελληνικά εδάφη και λιμάνια για να προωθηθούν αμερικανο - ΝΑΤΟικά στρατεύματα στο Κοσσυφοπέδιο, στρατεύματα που προορίζονται να δράσουν σε βάρος της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Γιουγκοσλαβίας.
Η παράδοση του Οτσαλάν στους Τούρκους στρατοκράτες και δημίους του και η διάθεση της Βόρειας Ελλάδας στα ΝΑΤΟικά στρατεύματα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, του νομίσματος της "νέας τάξης", είτε αυτό είναι δολάριο είτε αυτό είναι ΕΥΡΩ.
Και όλα αυτά τα δικαιολογεί, αν μπορούν ποτέ να δικαιολογηθούν, για να μην ανακοπεί τάχα η πορεία της χώρας προς την Οικονομική και Νομισματική Ενωση".
- Δεν έχει κάποια βάση το επιχείρημα αυτό;
- "Η προβολή του επιχειρήματος αυτού αποτελεί το άλλοθι για τη συνέχιση της πολιτικής του ξεζουμίσματος του λαού και προσπάθεια δικαιολόγησης της υποταγής της χώρας μας στη "νέα τάξη". Η κυβέρνηση Σημίτη έφτασε ως το σημείο να υιοθετήσει το δόγμα των ΗΠΑ, πως κάθε ενέργεια και πράξη για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας να θεωρείται πράξη τρομοκρατίας.
Η τραγική περίπτωση, όμως, της δίμηνης περιπλάνησης του Οτσαλάν πάνω από τις χώρες της Ευρώπης, με τις λεγόμενες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις, και η τελική παράδοσή του στην Αγκυρα φανερώνει και κάτι άλλο: Από το 1991 που ανατράπηκαν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα στην Ευρώπη και διαλύθηκε η Σοβιετική Ενωση, οι αγωνιστές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης στερήθηκαν και μια γη, μια πατρίδα έτοιμη να τους υπερασπιστεί. Σημαίνει ακόμα ότι όλες οι διακηρύξεις της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Ενωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές εγγυήσεις είναι μια σκέτη υποκρισία και παραπλάνηση".

Για την Εθνική Αντίσταση και τον εμφύλιο

- Ας έρθουμε, κύριε Πρόεδρε, σ' ένα ιστορικό, από την ίδρυση του ΚΚΕ, ζήτημα. Η βασική κατηγορία που προσάπτουν στο Κόμμα σας είναι ότι προσπάθησε να καταλάβει βιαίως την εξουσία.
- "Αυτή η κατηγορία αποτελεί μια χυδαία και χονδροειδή συκοφαντία. Την κατηγορία αυτή επινόησαν οι Αγγλοαμερικανοί ιμπεριαλιστές και τα εγχώρια όργανά τους για να δικαιολογήσουν την ένοπλη επέμβασή τους και τη βίαιη αρπαγή και τον σφετερισμό της εξουσίας.
Το ΚΚΕ στα χρόνια της Κατοχής, σηκώνοντας ψηλά τη σημαία της Εθνικής Αντίστασης, κατάφερε και κέρδισε την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Αυτό είναι ένα γεγονός που κανείς δεν το αρνείται - ούτε οι αντίπαλοί μας τολμούν να το αμφισβητήσουν. Η απελευθέρωση μας βρήκε να έχουμε την πλειοψηφία του λαού και την εξουσία. Στην ελεύθερη Ελλάδα λειτουργούσαν οι θεσμοί της λαϊκής δημοκρατίας, της αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Το Μάρτη του 1944 είχε συγκροτηθεί η Κυβέρνηση του Βουνού, η ΠΕΕΑ.Η κυβέρνηση αυτή διέθετε το στρατό του ΕΛΑΣ με 130.000 μαχητές, διέθετε το ναυτικό, το ΕΛΑΝ, καθώς επίσης και τη λαϊκή αστυνομία, την Πολιτοφυλακή. Το Μάη του 1944 είχαν γίνει εκλογές σε όλη τη χώρα και είχε αναδειχτεί το Εθνικό Συμβούλιο,η Βουλή των Βουνών,που συνήλθε στις Κορυσχάδες. Παράλληλα, είχαν ριζώσει και λειτουργούσαν σπουδαίοι δημοκρατικοί θεσμοί, όπως Τοπική Αυτοδιοίκηση, λαϊκή δικαιοσύνη, λαϊκή παιδεία κλπ.".
- Εννοείτε, ότι, τότε, είχε την εξουσία, αλλά...
- "Το Εθνικοαπελευθερωτικό Κίνημα είχε την εξουσία. Δεν υπήρχε, λοιπόν, πρόβλημα εξουσίας και, πολύ περισσότερο, βίαιης κατάκτησής της. Αντίθετα, την εξουσία αυτή την παρέδωσε σε μια κυβέρνηση που είχε διορίσει ο Αγγλος πρεσβευτής Λίπερ στη Μέση Ανατολή. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ πήραν μέρος στην κυβέρνηση αυτή, πιστεύοντας πως με τη συμμετοχή τους, θα εξασφάλιζαν την ελεύθερη έκφραση του λαού για το πολιτικό και κοινωνικό του μέλλον.
Οπως είναι γνωστό, οι ξενοκίνητοι αντίπαλοι του λαϊκού κινήματος στηριγμένοι στις λόγχες, αρχικά των Αγγλων και στη συνέχεια των Αμερικανών, επέβαλαν τη δική τους απόλυτη αντιλαϊκή και αντεθνική εξουσία. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια".

- Επιμένετε ότι δεν ήταν λάθος...
- "Ασφαλώς. Ηταν μια αναπόφευκτη συνέχιση της Εθνικής Αντίστασης.
Στην Ιστορία και σε κανένα μέρος του κόσμου δεν υπήρξε λάθος η αντίσταση του λαού ενάντια σε οποιονδήποτε δυνάστη, ντόπιο είτε ξένο, και σε οποιαδήποτε τυραννία. Είναι άλλωστε πασίγνωστο ότι, όταν κανείς έχει να διαλέξει ανάμεσα στα όπλα και στη σκλαβιά, πάντα προτιμάει τα όπλα".
- Υπήρξαν, όμως, κι άλλα λάθη. Το Κόμμα σας, μάλιστα, ενώ καυχιέται για την ιστορία και τους αγώνες του, αποφεύγει να αναφερθεί, ιδιαίτερα σ' εκείνα που στοίχισαν σε στελέχη του...
- "Δε νομίζω ότι το ΚΚΕ αποφεύγει να αναφερθεί στα λάθη του. Αντίθετα, το ΚΚΕ δε δίστασε ποτέ να αναγνωρίσει και δημόσια τα λάθη του και να επανορθώσει ό,τι ήταν δυνατό να επανορθωθεί. Αυτό έκανε στα 80 χρόνια ζωής και δράσης του.
Ποιο άλλο Κόμμα μίλησε ή μιλάει για το παρελθόν του, για την ιστορία του, τη δράση του και τα λάθη του; Αμέτρητα είναι τα τραγικά λάθη που διέπραξαν και διαπράττουν τα κόμματα που κυβέρνησαν ή κυβερνούν τον τόπο ή τα σιωπούν ή τα εξωραϊ?ζουν και τα παρουσιάζουν σαν επιτυχίες.
Αντίθετα, θεωρούν βολικό να ασχολούνται με τα λάθη του ΚΚΕ και να εξηγούν με αυτά, πραγματικά ή πλαστά, την κακοδαιμονία του τόπου. Ιδιαίτερα εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι το Κόμμα κατηγόρησε ορισμένους συντρόφους μας άδικα, σαν όργανα των αντιπάλων του. Το ΚΚΕ δε δίστασε να αναγνωρίσει τα λάθη του αυτά επίσημα και να αποκαταστήσει τους άδικα κατηγορημένους συντρόφους μας".
- Λάθη, που δεν παύουν να είναι λάθη...
- "Οι αντίπαλοί μας κρίνουν τα γεγονότα και τα λάθη αυτά όχι με τα δεδομένα της εποχής εκείνης, αλλά με τα σημερινά. Κρίνουν την Ιστορία έξω από την Ιστορία. Πάνε να τα αποδώσουν στη φύση, δήθεν, και το χαρακτήρα του Κόμματος.
Το ΚΚΕ, για τον άνθρωπο και τον εργαζόμενο ενδιαφέρεται και αγωνίζεται. Οι αντίπαλοί μας, όμως, αποσιωπούν ότι τα λάθη αυτά, η μεγάλη αδικία σε βάρος συντρόφων του, έγιναν σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, διωγμών και σε ένα κλίμα που ήταν έντονη η χαφιεδοφοβία. Εγιναν στην προσπάθεια υπεράσπισης των οργανώσεων και των μελών του".

Η ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων

- Η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε το '91, χωρίς καμία αντίδραση...
- "Κατ' αρχήν, δεν πρόκειται για κατάρρευση, αλλά για ανατροπή. Ακριβώς το ότι δεν αντέδρασε ο σοβιετικός λαός είναι και μια απόδειξη ότι δεν κατέρρευσε το σοσιαλιστικό καθεστώς, αλλά ότι ανατράπηκε από την τότε ηγετική ομάδα Γκορμπατσόφ και με τη συνδρομή των αμερικανονατοϊκών ιμπεριαλιστών.
Η κατάρρευση είναι προϊόν μιας μακροχρόνιας πορείας, στη διάρκεια της οποίας γεννιούνται αναπόφευκτα και οι αντίστοιχες δυνάμεις, που αντιδρούν και παλεύουν ενάντιά της. Τέτοιες δυνάμεις δεν υπήρξαν, γιατί δεν υπήρξε αρνητική πορεία. Προβλήματα υπήρχαν και ζητούσαν τη λύση τους και τη βελτίωση του σοσιαλιστικού καθεστώτος".
- Τι εκτιμάτε για την ηγεσία Γκορμπατσόφ;
- "Εξήγγειλε τη βελτίωση του σοσιαλιστικού καθεστώτος, ενώ στην πραγματικότητα, εξαπατώντας το σοβιετικό λαό, σχεδίαζαν την καπιταλιστική παλινόρθωση. Οπως είναι γνωστό, οι εξαγγελίες εκείνες του Γκορμπατσόφ χειροκροτήθηκαν από το Παγκόσμιο Κομμουνιστικό Κίνημα και από όλες τις προοδευτικές δυνάμεις.
Αν γνώριζε ο σοβιετικός λαός - ή ακόμα αν υποψιαζόταν - ότι σχεδίαζαν την ανατροπή του καθεστώτος, ότι θα έχανε τις κατακτήσεις που είχε, να είστε σίγουρος πως θα το υπεράσπιζε με χέρια και με δόντια".
- Σήμερα;
- "Πολλοί νοσταλγούν, ακόμα και εκείνοι που ήταν ενάντιά του. Σήμερα δεν υπάρχουν πολίτες των πρώην σοσιαλιστικών χωρών να μην αναγνωρίζουν ότι πριν ήταν καλύτερα από σήμερα. Αλλά και οι εργαζόμενοι των καπιταλιστικών χωρών συνειδητοποιούν ότι μια σειρά από τις κατακτήσεις τους, που τώρα παίρνονται πίσω, οφείλονταν και στο γεγονός ότι υπήρχε το "αντίπαλο δέος", υπήρχε ο υπαρκτός σοσιαλισμός.
Η προσπάθεια να εδραιωθεί η αντίληψη της κατάρρευσης και όχι της ανατροπής έχει και μια άλλη σημασία. Η ανατροπή περικλείει και τη δυνατότητα επαναφοράς. Η κατάρρευση το αποκλείει".

Υπάρχει η βρωμιά...

- Ας έρθουμε και στο... ελληνικό '89. Εσείς πρωταγωνιστήσατε σ' εκείνα τα γεγονότα. Θα 'θελα, λοιπόν, τη γνώμη σας, έτσι όπως βλέπετε τα πράγματα, δέκα χρόνια μετά. Ορισμένοι κάνουν λόγο για "βρώμικο '89"...
- "Πράγματι υπάρχει βρώμικο '89, αλλά η βρωμιά να αναζητηθεί σε εκείνους που το αποκαλούν έτσι, σε εκείνους που πάνε να καλύψουν την πραγματική βρωμιά.
Αλήθεια, τι λένε οι κύριοι αυτοί;
Δε θεωρούν βρώμικη υπόθεση το σκάνδαλο Κοσκωτά;
Δε θεωρούν βρώμικη υπόθεση το γεγονός ότι κοντά 35 δισεκατομμύρια "έκαναν φτερά" από την Τράπεζα Κρήτης και τα χρεώθηκε ο ελληνικός λαός;
Δε θεωρούν βρώμικη υπόθεση τον Κουστονόμο;
Θα μπορούσα να θέσω πλήθος από τέτοια ερωτήματα, αλλά δεν πιστεύω ότι θα σταματούσε η υποκρισία".
- Ποιο ήταν το πρόβλημα;
- "Εκείνη την περίοδο ήρθε στο φως ένα τεράστιο οικονομικό και πολιτικό σκάνδαλο, που κυριάρχησε στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου και πρόβαλε το αίτημα της κάθαρσης. Και το αίτημα αυτό ήταν καθολικό. Ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός, Ανδρέας Παπανδρέου, μίλησε για κάθαρση και αυτοκάθαρση. Το ΚΚΕ τάχθηκε υπέρ της άμεσης κάθαρσης, παρ' όλο που πίστευε και μάλιστα το είχε διακηρύξει ότι "κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει"".
- Αυτό τι σημαίνει;
- "Επρεπε να φύγει από τη μέση έτσι ή αλλιώς αυτό αγκάθι, γιατί θα κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή όσο δεν αντιμετωπιζόταν.
Οπως αποδεικνύεται από τα πρακτικά της Προεδρίας της Δημοκρατίας, το ΚΚΕ ζητούσε κυβέρνηση απ' όλα τα κόμματα, με κύριο έργο την αντιμετώπιση του προβλήματος της κάθαρσης. Το ΚΚΕ επέμεινε στη θέση, όπως σε αυτή την προσωρινή κυβέρνηση να συμμετέχουν όλα τα κόμματα, έτσι που η απόφαση για την κάθαρση να είναι όσο το δυνατόν αδιάβλητη".
- Ναι, αλλά σύμφωνα με τα πρακτικά της Προεδρίας της Δημοκρατίας...
- "Ακούστε. Σύμφωνα με αυτά, το ΠΑΣΟΚ αρνήθηκε να μετάσχει σε μια τέτοια κυβέρνηση, προβάλλοντας λόγους αρχής, π.χ. "δε συνεργαζόμαστε με την επάρατο Δεξιά", λόγους φυσικά που λησμόνησε ύστερα από δύο μήνες και το Νοέμβριο του 1989 πήρε μέρος στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα.
Το σχέδιο του ΠΑΣΟΚ ήταν να μη σχηματιστεί κυβέρνηση, να διαλυθεί η Βουλή και να παραγραφούν τα όποια σκάνδαλα και ευθύνες. Και, όπως πάντα γίνεται, την ευθύνη γι' αυτό να τη φορτώσουν στο ΚΚΕ, που δε στήριξε μία κυβέρνηση κι έτσι οδηγήθηκε η χώρα σε εκλογές και στην παραγραφή των σκανδάλων".
- Είναι όμως γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν στην κυβέρνηση του Ιουνίου του '89...
- "Ακόμα και στις προγραμματικές δηλώσεις, η κυβέρνηση Τζαννετάκη με δική μας πρωτοβουλία διακήρυξε πως στην κυβέρνηση είναι δεκτό και οποιοδήποτε άλλο κόμμα".
- Δεν ήταν όμως, για ορισμένους, ένας από τους στόχους η εξόντωση του ΠΑΣΟΚ;
- "Οσον αφορά σ' αυτήν τη συκοφαντία του ΠΑΣΟΚ, ότι ο τότε Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου και το ΚΚΕ στήριξαν την κυβέρνηση Τζαννετάκη, γιατί τάχα ήταν στόχος τους η εξόντωση του ΠΑΣΟΚ, φτάνει να επικαλεστώ όχι μόνον τις προτάσεις του ΚΚΕ για τη συμμετοχή σε μια κυβέρνηση όλων των κομμάτων, αλλά το γεγονός ότι με την ψήφο και βουλευτών του ΠΑΣΟΚ παραπέμφθηκαν στο Ειδικό Δικαστήριο δύο κορυφαία στελέχη του: ο αντιπρόεδρος της τότε κυβέρνησης, Κουτσόγιωργας, και ο πρώην υπουργός του, Πέτσος. Αλήθεια, τι ζημίωσε η Ελλάδα από την 3μηνη στήριξη της κυβέρνησης Τζαννετάκη από το ΚΚΕ; Τα έξι, όλα και όλα, νομοσχέδια που έφερε στη Βουλή η κυβέρνηση Τζαννετάκη ψηφίστηκαν ομόφωνα και από το ΠΑΣΟΚ. Πραγματοποιήθηκε τότε η εθνική ενότητα. Να γιατί λέω ότι η βρωμιά πρέπει να αναζητηθεί σε εκείνους που αποκαλούν το 1989 "βρόμικο"".

Οι διαφορές του 1968 από το '91

- Πέρασαν πολλά χρόνια, αλλά θα ήθελα να μου πείτε για τις διασπάσεις του '68 και του '91, στο Κόμμα σας...
- "Αν εννοείτε την προσωπική μου τοποθέτηση, αυτή είναι γνωστή. Αν εννοείτε τις αιτίες, τις συνέπειες κλπ, αυτό είναι μεγάλο θέμα και δε χωράει στο πλαίσιο μιας συνέντευξης. Το μόνο που θα 'θελα να πω επιγραμματικά είναι: Η διάσπαση του 1968 ήταν πραγματικά διάσπαση. Είχε ιδεολογικό χαρακτήρα. Η ομάδα που αποσπάστηκε από το Κόμμα δεν αρνιόταν το σοσιαλισμό. Ηθελαν βέβαια ένα άλλο είδος σοσιαλισμού. Ακόμα, ζητούσαν την αναθεώρηση βασικών αρχών του μαρξισμού - λενινισμού, αλλά δεν αρνιούνταν την ύπαρξη γενικά Κομμουνιστικού Κόμματος. Απόδειξη ότι το κόμμα που ίδρυσαν ονομάστηκε "Κομμουνιστικό Κόμμα Εσωτερικού".
Το 1991 δεν πρόκειται για διάσπαση, αλλά για αποχώρηση μιας ομάδας στελεχών από το Κόμμα. Η ομάδα αυτή είχε αρνηθεί τη σοσιαλιστική ιδεολογία και την ανάγκη ύπαρξης του Κομμουνιστικού Κόμματος"

- Λέγεται, ότι το Κόμμα σας σύρθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας... Στις Συμφωνίες όμως της Πλάκας, της Καστανιάς, του Λιβάνου και της Καζέρτας, το Κόμμα σας προσήλθε και υπέγραψε αυτοβούλως. Αυτό δεν ήταν λάθος;

- "Το ΚΚΕ ούτε στη Συμφωνία της Βάρκιζας ούτε σε άλλη συμφωνία σύρθηκε. Αλλωστε και μετά τα Δεκεμβριανά ολόκληρη η χώρα, με εξαίρεση την Αθήνα, ήταν στα χέρια του και οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήταν ανέπαφες. Ο,τι έκανε το έκανε με τη θέλησή του, πιστεύοντας ότι κάνει το σωστό για τα λαϊκά συμφέροντα. Πήγε με τη θέλησή του, παρά το γεγονός ότι οι Αγγλοι με την ανοιχτή πια και μάλιστα ένοπλη επέμβασή τους ατίμασαν τις υπογραφές τους, παλινόρθωσαν το δωσιλογισμό και περνούσαν "διά πυρός και σιδήρου" τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Παρά το γεγονός αυτό, το ΚΚΕ εξακολουθούσε ακόμα να πιστεύει ότι είναι δυνατό, στο όνομα του συμμαχικού αγώνα και των αρχών της Γιάλτας, να δεχτούν ή τουλάχιστον να ανεχθούν το να δοθεί η ευκαιρία στον ελληνικό λαό να αποφασίσει λεύτερα για το πολιτικό του μέλλον και για την κυβέρνησή του".

- Αρα υπάρχουν ευθύνες...

- "Η ευθύνη του ΚΚΕ βρίσκεται, πρώτον, στο ότι δεν έριξε όλες τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας και περιορίστηκε κυρίως στις δυνάμεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ της πρωτεύουσας. Το δεύτερο είναι ότι αντί να πάει στη Βάρκιζα, έπρεπε να δώσει τη μάχη της Ελλάδας και να την κερδίσει με τον κύριο όγκο των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, που ήταν ανέπαφες. Αυτό το ενδεχόμενο το είχαν συνειδητοποιήσει οι Αγγλοι και κατέβαλλαν κάθε προσπάθεια να πάμε στη Βάρκιζα. Ο Τσόρτσιλ μάλιστα, στα απομνημονεύματά του, αναφέρεται σε μια επιστολή του στον στρατάρχη Αλεξάντερ, όπου ο τελευταίος του συνιστούσε να βρει πολιτική λύση στο Ελληνικό Ζήτημα, γιατί οι βρετανικές δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τον ΕΛΑΣ έξω από την Αθήνα".

Η αποχή στις εκλογές του 1946

- Η αποχή του ΚΚΕ από τις εκλογές της 21ης Μάρτη του 1946 δεν ήταν λάθος;

- "Σε σχέση με τα υπαρκτά και τα ανύπαρκτα λάθη του Κόμματος που τόση εκμετάλλευση έγινε και γίνεται από τους διάφορους "λαθολόγους", θα 'θελα να υπογραμμίσω ότι τα όποια λάθη, μικρά ή μεγάλα, το ΚΚΕ τα έχει παραδεχτεί ανοιχτά και τίμια. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι τα όποια λάθη έκανε, τα έκανε δρώντας, παλεύοντας. Τα έκανε στην πορεία της υπεράσπισης της τιμής και της λευτεριάς της Πατρίδας και έγραψε απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού και αυτοθυσίας, ενώ τα άλλα κόμματα λούφαξαν ή βυσσοδομούσαν σε βάρος του Κόμματος και της δημοκρατικής εξέλιξης στη χώρα.

Οσα λάθη και αν έκανε το Κόμμα τα έκανε αγωνιζόμενο για τα λαϊκά συμφέροντα, για την προκοπή και την πρόοδο της πατρίδας".

- Η αποχή όμως από τις εκλογές;

- "Το Κόμμα, όπως είναι γνωστό, χαρακτήρισε την αποχή από εκείνες τις εκλογές σαν λάθος τακτικής, αρχικά, και μετά, στο 8ο Συνέδριο, σαν λάθος καθοριστικής σημασίας. Νομίζω πως η θέση αυτή του 8ου Συνεδρίου ήταν λαθεμένη.

Είναι γνωστό ότι οι εκλογές εκείνες είχαν καταγγελθεί όχι μόνο από το ΕΑΜ, αλλά από την πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων του τόπου σαν νόθες, ότι επρόκειτο για ένα εκλογικό πραξικόπημα. Ακόμα και ο τότε πρωθυπουργός, Θεμιστοκλής Σοφούλης, μιλούσε ανοιχτά γι' αυτό το θέμα.

Οι Εγγλέζοι, που ήταν τα αφεντικά στη χώρα μας, απέρριπταν κάθε ιδέα αναβολής τους και επέβαλαν τη διενέργειά τους στις 31 του Μάρτη. Επιδίωκαν, με αυτές τις νόθες εκλογές, να νομιμοποιήσουν το μοναρχοφασιστικό καθεστώς. Το ΕΑΜ, όπως και μια σειρά από άλλα κόμματα, αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους σ' αυτή την εκλογική παρωδία. Από τις εκλογές απείχαν το Προοδευτικό Κόμμα του Καφαντάρη, ο Τσουδερός, η ομάδα του Καρτάλη, το Αγροτικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι δημοκρατικοί αριστεροί του Σοφιανόπουλου, οι αριστεροί φιλελεύθεροι, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΛΔ των Σβώλου - Τσιριμώκου, όλοι οι δημοκρατικοί σύλλογοι της χώρας υπό τον στρατηγό Οθωναίο κλπ.".

- Πώς έφτασε όμως το ΚΚΕ στην αποχή;

- "Αρχικά πρότεινε στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ να πάρει μέρος το ΕΑΜ με έναν υποψήφιο σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Και τούτο σαν δείγμα αναμέτρησης. Η πρόταση αυτή του ΚΚΕ απορρίφθηκε από την ΚΕ του ΕΑΜ και έτσι τελικά τάχθηκε υπέρ της αποχής και ανέλαβε τις ευθύνες του για τη θέση της αποχής.

Η ουσία του λάθους της αποχής από τις εκλογές δε βρίσκεται στην ίδια την αποχή, αλλά στο ότι δε δόθηκε το πραγματικό νόημα και η συνέχεια. Η αποχή, που αποφασίστηκε σε συνθήκες ουσιαστικά μονόπλευρου εμφύλιου πολέμου, σήμαινε ότι εξαντλήθηκαν οι δυνατότητες ειρηνικής δημοκρατικής εξέλιξης. Η συνέχεια έπρεπε να ήταν το άμεσο πέρασμα στην ένοπλη αντίσταση και πάλη, πράγμα που δεν έγινε. Κι έτσι χάθηκε πολύτιμος χρόνος εξασφάλισης των εφεδρειών και δόθηκε χρόνος στον αντίπαλο για την οργάνωση του κρατικού μηχανισμού του. Δίχως στρατηγικές εφεδρείες μικρός ή μεγάλος αγώνας στηρίζεται στο τυχαίο. Η στάση αυτή του Κόμματος μαρτυράει και το πόσο επίμονα επιδίωκε τον ομαλό δημοκρατικό δρόμο εξέλιξης".

- Ακολούθησε όμως ο εμφύλιος. Δεν ήταν τραγικό λάθος;

- "Με συγχωρείτε, αλλά όπως βάζετε το ερώτημα θεωρείτε σαν δεδομένο ότι το ΚΚΕ αποφάσισε τον εμφύλιο.

Η αλήθεια είναι εκ διαμέτρου διαφορετική. Στον εμφύλιο το ΚΚΕ εξωθήθηκε. Για το ΚΚΕ ο εμφύλιος ήταν υποχρεωτικός. Πήγαμε σ' αυτόν, γιατί δεν είχαμε άλλη διέξοδο. Πήγαμε σ' αυτόν, αφού είχε εξαντληθεί κάθε δυνατότητα ειρηνικής επίλυσης, έστω και σε βάρος μας, του εσωτερικού προβλήματος της χώρας. Ο αντίπαλος δεν ήθελε την ειρήνη και την ομαλότητα. Ηθελε την υποδούλωση του λαού και την εξόντωσή μας.

Στη μεταβαρκιζιανή Ελλάδα σε χιλιάδες και σε δεκάδες χιλιάδες μετριούνται οι δολοφονίες, οι βασανισμοί, οι βιασμοί, οι συλλήψεις, οι εκτοπίσεις, οι εμπρησμοί και άλλες θηριωδίες σε βάρος των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και ειδικότερα σε βάρος των κομμουνιστών".

- Λέτε, δηλαδή, ότι έπρεπε να απαντήσετε σ' ένα δίλημμα...

- "Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, το εθνικό απελευθερωτικό κίνημα είχε να διαλέξει: ή να μη δεχτεί όλα αυτά τα τερατώδη εγκλήματα και κακουργήματα μέχρι και τη μαζική εξόντωση των οπαδών του, την καταρράκωση της Εθνικής Ανεξαρτησίας και της Δημοκρατίας ή όφειλε να αντισταθεί, υπερασπιζόμενο τη ζωή των μαχητών και οπαδών του, την τιμή της Εθνικής Αντίστασης, την Εθνική Ανεξαρτησία και τη Δημοκρατία.

Διάλεξε το δεύτερο. Πιστεύοντας, μάλιστα, όπως ήταν λογικό, πως μπροστά στην ένοπλη αντίστασή του οι αντίπαλοί του θα έστεργαν σε μια πολιτική λύση του προβλήματος.

Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος ότι για ολόκληρο το 1946 και το μισό 1947, το κύριο βάρος δε συγκεντρώθηκε, δυστυχώς, στον ένοπλο αγώνα και στην εξασφάλιση των απαραίτητων εφεδρειών, πράγμα που μπορούσε να οδηγήσει στη λύση του προβλήματος"