Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν μια έκθεση... του ΟΟΣΑ.

Στο ετήσιο Τακτικό Συνέδριο της ΚΕΔΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων της Ελλάδας) που πραγματοποιήθηκε από τις 1 ως 3 Δεκέμβρη  στη Θεσσαλονίκη, με πρόταση της πλειοψηφίας ΝΔ , ΠΑΣΟΚ  αλλά και ανοχή από ΣΥΡΙΖΑ πάρθηκε απόφαση για: «Μεταφορά συγκροτημένων δομών στην τοπική αυτοδιοίκηση, οι υπάλληλοι των υπηρεσιών αυτών θα υπάγονται διοικητικά στο Δήμο, αλλά θα διατηρούν όλα τα δικαιώματα των υπαλλήλων του αντίστοιχου φορέα…» η απόφαση αυτή αφορά και τα Νηυπιαγωγεία.

Από κει και πέρα άρχισαν  να ... ολοφύρονται οι παρατάξεις , πρώην και νυν κυβερνητικές, να διαρυγνύουν τα ιμάτια τους, ακόμα και ο υπουργός παιδείας, να  εξακοντίζουν "αγωνιστικές απειλές", τρομάρα τους , λες και άκουγαν πρώτη φορά για "αποκεντρωμένο εκπαιδευτικό σύστημα". Είναι να απορεί κανείς με το απύθμενο θράσος τους. ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ ΑΠΥΘΜΕΝΟ.

Το 1994, αν δεν κάνω λάθος, όταν υπουργός παιδείας  στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ ήταν ο Γεώργιος .Α.Παπανδρέου, κλήθηκε ο ΟΟΣΑ να συντάξει έκθεση και να κάνει προτάσεις για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό και έκανε. Διαπιστώσεις και προτάσεις, αλλά τι προτάσεις ! Όταν  επιχείρησαμε να αναδείξουμε το θέμα, το λιγότερο που αντιμετώπισαμε ήταν ειρωνείες, ανακατεμένες με τα γνωστά , "ξυλινή γλώσσα", "ξεπερασμένες, μουχλιασμένες ιδέες" , "τέλος της ιστορίας", ... και άλλα τέτοια. 

Οι προτάσεις του ΟΟΣΑ, φυσικά υλοποιήθηκαν, οι περισσότερες, με τη μέθοδο του σαλαμιού και την σιωπηρή ανοχή της πλειοψηφίας της ΔΟΕ αλλά και της ΟΛΜΕ.  Σε όλες μα όλες τις εκθέσεις του ο  ΟΟΣΑ, από τότε έχει τις ίδιες βασικές κατευθύνσεις. Το δύσκολο κομμάτι των προτάσεων απέμεινε να υλοποιηθεί, όπως και όλα τα άλλα, με αφορμή και ευκαιρία την οικονομική κρίση . 
Αν διαβάσει κανείς το ρεπορτάζ του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ της 1/1/1995  θα μάθει ότι στις προθέσεις των "δώδεκα" της ΕΟΚ ήταν "Η επέκταση της μερικής απασχόλησης, η δραστική περικοπή των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, η μείωση των εργοδοτικών εισφορών για το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα, η κατάργηση περιορισμών που αφορούν στις απολύσεις και τις αποζημιώσεις..." Στο  ίδιο μοτίβο κινούνταν και οι προτάσεις στον τομέα της εκπαίδευσης από τα κάθε είδους "ευαγή" καπιταλιστικά ιδρύματα. Δεν υπήρχε πρόταση από τα "όργανα" της ΕΟΚ και της ΕΕ μετέπειτα που να μην την χειροκροτήσουν οι ευρωλιγούρηκες παρατάξεις , στις ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών.  Η "δημόσια, δωρεάν" παιδεία διαλυόταν σταθερά και αυτοί πανηγύριζαν για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, συμμετείχαν σε στημένους διαλόγους, και άλλα τέτοια.
 ΠΑΕΙ ΠΟΛΥ ΛΟΙΠΟΝ ΟΛΕΣ  ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ ΠΟΥ ΕΣΤΡΩΣΑΝ ΧΑΛΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ, ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΊ ΠΟΥ ΠΑΡΟΠΛΙΣΑΝ ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΕ ΚΟΛΑΟΥΖΟ ,ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΚΑΙ ΩΣ ΚΟΜΜΑΤΑΡΧΕΣ ΡΟΥΣΦΕΤΟΛΟΓΟΙ, ΠΟΥ ΕΠΙΝΑΝ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ, ΝΑ ΠΑΡΙΣΤΑΝΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΚΠΛΗΚΤΟΥΣ, ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΑΡΙΣΤΕΡΟΥΣ, ... ΑΪ ΣΙΧΤΙΡ ΠΙΑ!!!

Διαβάστε και... για να δούμε σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Υπενθυμίζω. Από το 1994 άρχισε να γράφεται αυτή η έκθεση.

Αποκέντρωση

20. Η Ελλάδα στράφηκε προς την αποκέντρωση με την εκλογή νομαρχών την χορήγηση σ’αυτούς κονδυλίων και την ανάθεση της ευθύνης για τις κτιριακές εγκαταστάσεις, τη συντήρησή τους και τη δυνατότητα να παρέχουν ορισμένες εκπαιδευτικές και πολιτιστικές υπηρεσίες στους δήμους, τη δημιουργία περιφερειακών εκπαιδευτικών επιτροπών όπου εκπροσωπείται και στα δύο επίπεδα εκπαίδευσης και την δημιουργία σχολικών επιτροπών. Στα πανεπιστήμια δόθηκε δια νόμου το δικαίωμα αυτονομίας.

21. Μολονότι οι ρυθμίσεις αυτές είναι ατελείς και μόλις τώρα εφαρμόζονται, ήδη διαφαίνονται λογικές και λειτουργικές ελλείψεις. Δεν υπάρχει σαφής ορισμός των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων στα διάφορα επίπεδα και θα έπρεπε να καταβληθεί προσπάθεια να συμμετέχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, από το Υπουργείο και τους διδάσκοντες μέχρι τους διδασκομένους και τους γονείς. Tα κριτήρια για την αποκέντρωση θα πρέπει να είναι - εάν τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι σε θέση να αξιοποιήσουν πλήρως την κριτική τους σκέψη, να κάνουν ορθολογική χρήση των πόρων χρησιμοποιώντας τα καλύτερα διαθέσιμα μέσα, και να αποφασίζουν εάν οι "πελάτες" μπορούν να εκφέρουν άποψη για την ποιότητα και το περιεχόμενο της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Αυτό το κριτήριο τοπικού ελέγχου και συμμετοχής πρέπει να λειτουργήσει εντός της αρχής του προαιρετικού δημοσίου ελέγχου και σχεδιασμού, έτσι ώστε οι τοπικές αρχές να διασφαλίζουν την ισότητα και την ορθή χρησιμοποίηση των πόρων. Το σχολείο έτσι θα απολαμβάνει την μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία μέσα σ’ ένα πλαίσιο καθορισμένο από την τοπική αυτοδιοίκηση.

22. Υπάρχει στην ουσία μια επανασυγκέντρωση εξουσιών και όχι αποκέντρωση. Το σχολικό πρόγραμμα συνεχίζει να έρχεται από το κέντρο και οι διδάσκοντες δεν έχουν περιθώριο για δημιουργική ερμηνεία και ανάπτυξη αλλά παραμένουν προσκολλημένοι σε αναγνώσματα από τα σχολικά βιβλία.

23. Η τοπική άσκηση της εκπαίδευσης δεν βασίζεται σε ορθολογικό σχεδιασμό. Είναι παράλογο από οργανωτικής πλευράς να διαχωρίζεται το κεφάλαιο που δινεται στις περιοχές από τη συντήρηση των κτιριακών εγκαταστάσεων και να τα θεωρεί αυτά ανεξάρτητα από τις αποφάσεις που λαμβάνει το Υπουργείο, για την φύση των σχολικών δραστηριοτήτων. Ο διαχωρισμός αυτός εξηγεί γιατί τα σχολικά κτίρια θεωρούνται ως συμπλέγματα εκπαιδευτικών χώρων και όχι ως κτίρια που έχουν σχεδιαστεί για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών και την υλοποίηση κάποιων ιδεών. Έχουν την παραμελημένη εμφάνιση κτιρίων χωρίς ιδιοκτήτη (που δεν ανήκουν σε κανέναν).

Διαχείριση σχολείων από τις τοπικές αρχές (σε τοπικό επίπεδο)

24. Πιστεύουμε ότι το Υπουργείο θα μπορούσε να πειραματιστεί με την τοπική διαχείριση των σχολείων. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα. Το μέγιστο που έχει υιοθετηθεί σε τοπικό επίπεδο προτείνει τη σύσταση σχολικής επιτροπής αποτελούμενης από αιρετούς γονείς, δασκάλους, εκπροσώπους της τοπικής αρχής και των διδασκόντων. Η επιτροπή αυτή είναι επιφορτισμένη με τον διορισμό των καθηγητών υπό τον όρο ότι θα προσλαμβάνονται αυτοί με τα κατάλληλότερα προσόντα, μετά από σχετική προκήρυξη στον τύπο. Είναι στην διακριτική ευχέρεια της επιτροπής να προβεί σε δαπάνες για εξοπλισμό και συντήρηση, να διεξάγει ελέγχους και να ακολουθεί το εθνικό πρόγραμμα έχοντας όμως αρκετή ελευθερία για την ανάπτυξη του περιεχομένου και του ύφους. Σκοπό έχει το διαμερισμό της εξουσίας μεταξύ αυτών που παρέχουν την υπηρεσία και αυτών που την λαμβάνουν. Ένα πιθανό παράδειγμα το οποίο προτάθηκε είναι να δοθούν στους γονείς κάποια χρήματα για την πληρωμή της προσχολικής εκπαίδευσης της αρεσκείας τους /επιλογής τους.

Οι λειτουργίες της τοπικής αυτοδιοίκησης

25. Σε ένα τέτοιο μοντέλο οι σχολικές επιτροπές θα πρέπει να λειτουργούν εντός των πλαισίων που τέθηκαν από τις τοπικές αρχές και τον εθνικό νόμο για την Παιδεία, αλλά η εξουσία σε θέματα εκπαίδευσης θα πρέπει να δοθεί σε ένα μόνο επίπεδο τοπικής διοίκησης. Η τοπική αρχή θα μπορεί έτσι

o                  να καθορίζει τις εκπαιδευτικές ανάγκες της περιοχής, τους πόρους για την κάλυψη των μισθών του διδακτικού και υπαλληλικού προσωπικού, την συντήρηση των κτιρίων, την παροχή συμβουλών και ενδο-υπηρεσιακής κατάρτισης.

o                  να εξασφαλίζει κατάλληλη εκπαίδευση στα παιδιά με ειδικές ανάγκες.

o                  να δημιουργήσει δεσμούς μεταξύ της εκπαίδευσης και των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας.

o                  να φροντίσει για την αξιολόγηση των σχολείων από τους ίδιους.

26. Σε ότι αφορά τα πανεπιστήμια θα πρέπει να ενισχυθεί η νομική τους οντότητα/υπόσταση για να μπορέσουν να λάβουν, βάσει ενός μαθηματικού τύπου που εγγυάται μεγάλο αριθμό φοιτητών, ένα συνολικό (global) προϋπολογισμό. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να βασίζεται σε ανοιχτό σχεδιασμό αριθμών βάσει των εθνικών αναγκών και ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους. Δεν θα πρέπει να ζητηθεί από τα Πανεπιστήμια να αυξήσουν κατακόρυφα τον αριθμό των φοιτητών τους χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία και τους πόρους. Τα ίδια θα αποφασίζουν για το προσωπικό εντός διαφανών εθνικών πλαισίων σχεδιασμού κατόπιν διαπραγματεύσεων που θα εγγυώνται την κάλυψη των εθνικών αναγκών, ενώ παράλληλα θα εξυπηρετούν πλήρως το σκοπό τους που είναι η δημιουργία και διάδοση νέων γνώσεων και η εξέταση και άσκηση κριτικής της υπάρχουσας μορφής γνώσεως. Θα έπρεπε να παροτρύνονται/ ενθαρρύνονται να αναπτύξουν κερδοφόρες δραστηριότητες αρκεί βέβαια να συμπεριλαμβάνονται στα καθορισμένα πλαίσια της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι άσκοποι έλεγχοι από το κέντρο θα πρέπει να καταργηθούν γιατί ευρέως θεωρείται ότι στερούνται σκοπού.

27. Ταυτόχρονα τα πανεπιστήμια θα πρέπει να αξιολογούνται πλήρως. Μας είπαν ότι η αφοσίωση των καθηγητών στο έργο τους ποικίλλει και ότι πολλοί από αυτούς έχουν και δεύτερη απασχόληση. Το βάρος της ευθύνης για την παράδοση του ενός βιβλίου ανά μάθημα και την ελλειπή αξιολόγηση των φοιτητών δεν μπορεί να το φέρει η Αθήνα. Η πλήρης αυτονομία θα άρει τα εμπόδια αλλά και τα άλλοθι.

28. Πραγματική αποκέντρωση θα δημιουργούσε τελείως διαφορετικό πολιτικό σκηνικό. Θα διεύρυνε τη βάση για ενεργή χάραξη πολιτικής και θα καθιστούσε τα άτομα πιο υπεύθυνα για την επαγγελματική συμπεριφορά τους. Απαραίτητη είναι η προστασία από τον πατερναλισμό και τις πελατειακές σχέσεις έτσι ώστε οι διορισμοί να γίνονται βάσει των προσόντων να υπόκεινται σε ανοικτή δημοσίευση των κενών θέσεων, το δικαίωμα θέσεως βέτο (αρνησικυρίας) από τον Υπουργό ή εκπρόσωπό του. Κατά παρόμοιο τρόπο τα Πανεπιστήμια θα διορίζουν τους καθηγητές αλλά οι επιλογές τους θα βασίζονται σε διαφανείς ακαδημαϊκές διαδικασίες και θα γίνεται ανοικτή δημοσίευση στον τύπο. Η μορφή αυτή αξιολόγησης θα έπαιζε σημαντικό ρόλο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

29. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αποκέντρωσης δεν θα αποδώσουν καρπούς εάν δεν υπάρξουν αντίστοιχες αλλαγές στο κέντρο. Πράγματι αλλαγή δεν θα έπρεπε να επιχειρηθεί εάν δεν ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της στα επιμέρους τμήματα του συστήματος. Βάσει των αναλύσεων των υφισταμένων κεντρικών ελέγχων για το τι είναι απαραίτητο και τι όχι, θα μπορούσε να γίνει καταμερισμός πόρων και αποφάσεων στα βασικά εκπαιδευτικά ιδρύματα τα οποία θα πρέπει να εκθέτουν (δημοσίως) τους στόχους τους και να υποβάλλονται σε έλεγχο.