Οι θέσεις του ΚΚΕ για την Εκπαίδευση των προσφυγόπουλων

 

Το ζήτημα της Εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων ήρθε στην επιφάνεια με αρκετά έντονο τρόπο, ειδικά τον τελευταίο χρόνο.

Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ το άψυχο κορμί του μικρού Αϊλάν. Και θα παλέψουμε για να μην υπάρξουν ξανά τέτοιες εικόνες. Οπως επίσης θα παλέψουμε ενάντια στο ρατσιστικό δηλητήριο.

Μας προβληματίζουν το ζήτημα της συνολικής στήριξης των παιδιών - προσφύγων, της ασφάλειάς τους, της υγιεινής, της ψυχολογικής υποστήριξης, το ζήτημα της επανένωσης των οικογενειών, το ζήτημα των ασυνόδευτων παιδιών.

Το ζήτημα της Εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων αναδεικνύεται κυρίαρχο γιατί περιλαμβάνει και προϋποθέτει πολλά από τα παραπάνω.

Ποια είναι η πραγματικότητα;

Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι βρίσκονται 22.000 παιδιά κάτω των 18 ετών. Τα παιδιά που βρίσκονται σε δομές του δημόσιου σχολείου δεν ξεπερνούν τα 1.000, ποσοστό 4,5%.

Μέχρι και το περασμένο καλοκαίρι, και παρά το γεγονός ότι υπήρχαν πρόσφυγες και μικρά παιδιά εγκλωβισμένα πάνω από έξι μήνες, δεν είχε γίνει η παραμικρή ενέργεια από το υπουργείο Παιδείας, όχι μόνο για την Εκπαίδευση των παιδιών - μέσα από τις δομές του δημόσιου σχολείου - αλλά ούτε καν για τη στοιχειώδη στήριξή τους μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα με έμφαση στη δημιουργική απασχόληση και την ψυχολογική στήριξη.

Λίγο πριν από το καλοκαίρι, με ευθύνη του υπουργείου Παιδείας, συγκροτήθηκε μια Επιστημονική Επιτροπή επιφορτισμένη με το καθήκον της καταγραφής των παιδιών στα κέντρα υποδοχής, της συλλογής στοιχείων για τη σύνθεση του πληθυσμού, της καταγραφής των εκπαιδευτικών δράσεων που πραγματοποιούνται και της διατύπωσης προτάσεων για την Εκπαίδευση των προσφυγόπουλων.

Στην έρευνα καταγράφηκε η ανυπαρξία της κυβέρνησης και του υπουργείου, σε σχέση με τις εκπαιδευτικές - παιδαγωγικές παρεμβάσεις που γίνονταν στους χώρους φιλοξενίας. Από τους 76 «φορείς» που είχαν κάποια παρέμβαση στα κέντρα, οι 36 ήταν σύλλογοι, ενώσεις, εθελοντικές οργανώσεις κ.ά., οι 32 ήταν ΜΚΟ και μόνο 5 πανεπιστήμια και 3 ακόμη δημόσιοι φορείς (Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ΟΑΕΔ, Δημόσια Βιβλιοθήκη). Επίσης, υπήρχαν 7 πρωτοβουλίες των ίδιων των προσφύγων. Καμιά δεν ήταν υπό την αιγίδα του υπουργείου. Αποτυπώθηκε επίσης ότι το ζήτημα ουσιαστικά έχει αφεθεί στις ΜΚΟ, που δρουν ανεξέλεγκτα και έχουν και το αποκλειστικό προνόμιο στη χρηματοδότηση.

Και μιας και μιλάμε για κονδύλια, αξίζει να αναφέρουμε ότι 700 εκατομμύρια θα διατεθούν την τριετία 2016 - 2018 από την ΕΕ για τη διαχείριση του Προσφυγικού στις ΜΚΟ και όχι στα κράτη - μέλη. Ηδη, 83 εκατομμύρια έχουν δοθεί στις ΜΚΟ που «επιχειρούν» στην Ελλάδα.

Παρ' όλα αυτά η κυβέρνηση, με λογική φιέστας, στις αρχές του φετινού Σεπτέμβρη, πανηγυρίζοντας ανακοίνωσε την ίδρυση των Δομών Υποδοχής για την Εκπαίδευση Προσφύγων (ΔΥΕΠ). Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν για 800 τμήματα σε 46 περιοχές.

Οι ΔΥΕΠ χωρίζονται σε 3 κατηγορίες, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών: Παραρτήματα Νηπιαγωγείων μέσα στις δομές, παραρτήματα Δημοτικών και παραρτήματα Γυμνασίων. Οι δύο τελευταίες δομές λειτουργούν εντός των σχολικών μονάδων, κατά βάση τις ώρες 14.00 έως 18.00. Τα μαθήματα που προβλέπεται να διδάσκονται είναι Ελληνικά, Μαθηματικά, Αγγλικά, Φυσική Αγωγή, Πληροφορική, Εικαστικά και Στοιχεία Πολιτισμού στο Γυμνάσιο.

Τρεις μήνες μετά, ΔΥΕΠ λειτουργούν μόνο για τα παιδιά των καταυλισμών στο Λαύριο και τον Ελαιώνα (Αττική), στα Λαγκαδίκια και το Δερβένι (Θεσσαλονίκη), στη Ριτσώνα (Χαλκίδα), ενώ το πρόγραμμα για τα παιδιά της Φιλιππιάδας (Αρτα) έχει προσωρινά ανασταλεί. Τα παιδιά που μετέχουν σε αυτές είναι λιγότερα από 1.000. Από τις 500 προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών που είχαν εξαγγελθεί για να στελεχώσουν τις δομές (που ούτε αυτές καλύπτουν τις ανάγκες) έχουν πραγματοποιηθεί μόλις 140.

Καμία ΔΥΕΠ για παιδιά ηλικίας 4 - 6 ετών δεν λειτουργεί, οι ΜΚΟ λυμαίνονται ολοκληρωτικά αυτήν την κατηγορία. Ενώ για τις ηλικίες 13 - 15 ετών δεν λειτουργούν πάνω από 3 - 5 δομές. Καμία πρόβλεψη δεν υπάρχει για τα διπλο-εγκλωβισμένα παιδιά των νησιών του Αιγαίου, που είναι δέσμια, μαζί με τους γονείς τους, της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας. Για τα παιδιά που ζουν σε σπίτια και ξενοδοχεία με βάση το πρόγραμμα επιδότησης από τον ΟΗΕ, προβλέπεται γενικά η δυνατότητα να εγγραφούν σε πρωινά τμήματα, χωρίς καμία μέριμνα και έλεγχο από το υπουργείο.

Οι εργαζόμενοι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, που στελεχώνουν τις δομές, εργάζονται με ελαστικό ωράριο μερικής απασχόλησης (έως 15 ώρες τη βδομάδα), ενώ στην πραγματικότητα - λόγω της προχειρότητας και των αντικειμενικών δυσκολιών - δουλεύουν παραπάνω χωρίς αποζημίωση.

Προβλήματα υπάρχουν και σε σχέση με τα ζητήματα των υποδομών, κυρίως ως προς την επάρκεια και τη λειτουργικότητα των σχολικών κτιρίων, ενώ δεν υπάρχουν εξασφαλισμένα τα κονδύλια προς τους δήμους για την καθαριότητα των σχολείων.

Σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα

Η ίδια η διαδικασία εκπαίδευσης είναι αρκετά περίπλοκη. Με βάση την υπουργική απόφαση, το κάθε τμήμα έχει από 10 έως 20 παιδιά. Οι μαθητές αυτοί δεν έχουν την παραμικρή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Το πρόβλημα της βασικής επικοινωνίας είναι υπαρκτό, όμως κάτω από προϋποθέσεις, όπως με τη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας και τη στήριξη προς τους εκπαιδευτικούς, θα μπορούσε να μην είναι αξεπέραστο.

Η εκπαιδευτική διαδικασία, το περιεχόμενο του μαθήματος, στις προσφυγικές δομές, δεν έχουν απασχολήσει σοβαρά το υπουργείο. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως το πρόγραμμα αυτή τη στιγμή στηρίζεται κατά βάση στο φιλότιμο των εκπαιδευτικών.

Το εκπαιδευτικό υλικό που προτείνεται για αξιοποίηση βασίζεται σε ήδη υπάρχουσες εκδόσεις, π.χ. βιβλία για μουσουλμανόπαιδες Θράκης και ομογενείς. Τα νέα βιβλία που τόσο διαφημίστηκαν δεν έχουν φτάσει ακόμα στις δομές.

Η διδασκαλία και η καθημερινότητα είναι αρκετά περίπλοκες, αφού δε μιλάμε για απλή μαθησιακή διαδικασία σε παιδιά που δεν έχουν ως μητρική γλώσσα την ελληνική, αλλά για παιδιά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εξαιτίας των καταστάσεων που βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν. Αναφέρει χαρακτηριστικά ένας εκπαιδευτικός σε δομή: «Οι μαθητές ζωγράφιζαν σκηνικά πολέμου όταν τους καλέσαμε να ζωγραφίσουν, με βόμβες και νεκρούς. Πιστεύουν ότι θα φύγουν από την Ελλάδα, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το ενδιαφέρον τους να μάθουν Ελληνικά αλλά και γενικά».

Το ζήτημα της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας αναδεικνύεται ως κομβικό αν θέλουμε να μιλάμε στα σοβαρά για μια πραγματική στήριξη των προσφυγόπουλων. Αν θέλουμε να κάνουμε αυτά τα παιδιά να νιώσουν οικεία, να επικοινωνήσουν, να κοινωνικοποιηθούν, να ενταχθούν ομαλά στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Επίσης, από την εμπειρία μέσα από τις δομές: «Πολλά παιδιά ηλικίας 10 και 12 χρόνων δεν έχουν ξαναβρεθεί σε σχολικό περιβάλλον. Δεν έχουν βασικές γνώσεις για την ηλικία τους και επίσης έχουν σοβαρά θέματα συμπεριφοράς και πειθαρχίας σε απλά ζητήματα καθημερινής σχολικής ζωής». Αλλος εκπαιδευτικός περιγράφει: «Εχω 15 μαθητές και 4 διαφορετικά επίπεδα γνώσεων και 3 παιδιά 11 ετών που δεν έχουν ξαναπάει σχολείο».

Αν προσθέσουμε στα παραπάνω τον παράγοντα της οικογενειακής αστάθειας, με κάποιους γονιούς να είναι μακριά, τις απώλειες γονιών, αδερφών και άλλων συγγενικών προσώπων, και άλλες ιδιομορφίες, κατανοούμε την ανάγκη για πολύπλευρη ψυχολογική, κοινωνική, συναισθηματική στήριξη των παιδιών αυτών από κατάλληλο και ειδικευμένο προσωπικό, που σήμερα δεν υπάρχει μέσα στις δομές.

Κάλυψη των πραγματικών αναγκών με ευθύνη του κράτους

Στην πρότασή μας, που επιδιώκουμε να μπολιάσει και τις διεκδικήσεις του κινήματος, στεκόμαστε από θέση αρχών και παίρνουμε υπόψη τα συγκεκριμένα δεδομένα, όπως διαμορφώνονται.

Παίρνουμε υπόψη τις ανάγκες καταρχήν των ίδιων των προσφύγων. Τη ρευστότητα που υπάρχει, τη βασική τους επιθυμία να μετακινηθούν στις χώρες προορισμού τους, τον εγκλωβισμό και τη διαμονή σε καταυλισμούς, συχνά ακατάλληλους, τη συνολική ταλαιπωρία που υφίστανται.

Από την άποψη αυτή, είναι κρίσιμο το ζήτημα της καταγραφής των αναγκών, των αιτημάτων για άσυλο, ποιοι θα φύγουν για άλλες χώρες της ΕΕ και σε ποιο χρονικό ορίζοντα, τα αιτήματα επανένωσης οικογενειών, ποιοι θα εγκατασταθούν μόνιμα στη χώρα μας.

Απαιτούμε με όρους μαζικού κινήματος να σταματήσουν το άθλιο καθεστώς εγκλωβισμού, οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης.

• Είναι ευθύνη του κράτους και της κυβέρνησης η ένταξη όλων των παιδιών στο δημόσιο σύστημα Εκπαίδευσης και Προσχολικής Αγωγής με κατάλληλο προσωπικό και υποδομές.

Αμεσα πρέπει να υπάρξουν οι απαραίτητοι όροι και οι προϋποθέσεις ώστε η ένταξη να είναι πραγματική και ουσιαστική, να μη μένει στα λόγια και τις διακηρύξεις.

Τι σημαίνει αυτό;

• Να λειτουργήσουν τώρα, με κρατική ευθύνη, όλες οι Δομές Υποδοχής Εκπαίδευσης Προσφύγων που χρειάζονται, ώστε κανένα παιδί να μην είναι έξω από την εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό σημαίνει λειτουργία παντού, καταρχήν των ΔΕΥΠ, αλλά και ένταξη των παιδιών στο Γενικό Σχολείο, αφού πρέπει πρώτα να δημιουργηθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, ώστε να μπορέσει το Γενικό Σχολείο να εντάξει τα προσφυγοπούλα (πρόσληψη δασκάλων, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, εξασφάλιση υποδομών, αιθουσών, άνοιγμα σχολείων που έκλεισαν ή συγχωνεύτηκαν, τμήματα υποδοχής και ένταξης, μετακίνηση, καθαριότητα). Ξεκαθαρίζουμε ότι την ευθύνη της Εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα πρέπει να έχουν το υπουργείο, οι διευθύνσεις και οι σύλλογοι διδασκόντων.

Είναι ψευτοδίλημμα αυτό που θέτουν ορισμένες ομάδες αλληλέγγυων, αναρχικών, μαζί με δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ότι πρέπει τα παιδιά να πηγαίνουν μόνο σε πρωινά τμήματα, γιατί το απόγευμα γκετοποιούνται (σημειώνουμε ότι τη στιγμή αυτή το 95% των παιδιών είναι έξω από κάθε δομή). Αυτή η θέση είναι τυχοδιωκτική, γιατί δεν νοιάζεται για τους όρους ένταξης.

Η γκετοποίηση κάλλιστα μπορεί να γίνει και εντός του πρωινού σχολείου. Υπάρχει εμπειρία - αρνητική - από σχολεία του κέντρου. Το κύριο είναι η εξασφάλιση των όρων ομαλής ένταξης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Προφανώς για τις περιπτώσεις που εξασφαλίζεται η μόνιμη κατοικία στη χώρα, πρέπει να εξασφαλίζεται και να προκρίνεται άμεσα η ένταξη σε πρωινό σχολείο.

• Είναι κρίσιμο να εξασφαλιστούν όλα τα απαραίτητα κονδύλια, τα οποία μέσω του υπουργείου Παιδείας θα κατευθυνθούν στην πρόσληψη προσωπικού, στη στήριξη των υποδομών και των σχολικών επιτροπών. Αυτό προϋποθέτει να πάρουν πόδι οι ΜΚΟ που λυμαίνονται τη μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησης.
• Κομβικό ζήτημα είναι η εξασφάλιση της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας των προσφυγόπουλων. Αν το παιδί δε συστηματοποιήσει τη γνώση της μητρικής του γλώσσας, τότε θα είναι φτωχό και στη γλώσσα της χώρας υποδοχής.
• Με ευθύνη του υπουργείου Παιδείας να στηριχθούν παιδαγωγικά και επιστημονικά οι εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν ευθύνη εκπαίδευσης προσφυγόπουλων. Με σεμινάρια, έκδοση παιδαγωγικού βοηθητικού υλικού, βιβλίων. Να σταματήσει εδώ και τώρα η πάσης φύσεως ανάμειξη πρεσβειών, όπως της αμερικάνικης, για την «επιμόρφωση των εκπαιδευτικών».
• Ουσιαστική πλευρά, επίσης, είναι η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων με βάση τις παραδόσεις, τον πολιτισμό και την Ιστορία του κάθε λαού. Τα προγράμματα αυτά μπορούν να υλοποιούνται μέσα στο σχολείο και τις δομές, σε μουσεία, βιβλιοθήκες και χώρους πολιτισμού.
• Εξωσχολικές δραστηριότητες που θα ενισχύουν το αίσθημα της συλλογικότητας, της ασφάλειας και της αλληλεγγύης. Αξιοποίηση του αθλητισμού ως εργαλείου.
• Μόνιμοι σταθμοί στήριξης των παιδιών μέσα στους χώρους, με ευθύνη του υπουργείου Παιδείας, που θα αναλάβουν τη δημιουργική απασχόληση τις ώρες που τα παιδιά δεν θα βρίσκονται στο σχολείο ή τις ΔΥΕΠ. Που θα ενημερώνουν και θα λύνουν ζητήματα με τους γονείς.
• Αμεσα να παρθούν όλα τα μέτρα μέσα από τις δημόσιες δομές Υγείας (εμβόλια, εξετάσεις κ.τ.λ.) ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων των παιδιών στην Εκπαίδευση.

Οι πρόσφυγες και τα παιδιά τους δε χρειάζονται ούτε την κοσμοπολίτικη φιλανθρωπία ούτε τον οίκτο. Είναι θύματα του ιμπεριαλιστικού πολέμου και της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Κοινός ο εχθρός και κοινός ο αγώνας και η προοπτική του. Μια κοινωνία χωρίς πολέμους, προσφυγιά, ανεργία και εκμετάλλευση.

Του
Σπύρου ΜΑΡΙΝΗ*
*Ο Σπύρος Μαρίνης είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ