Πανελλαδική απεργία μαθητών στον Μεσοπόλεμο

«Τι ζητούν τέλος πάντων οι γυμνασιόπαιδες και οι αρσακειάδες;»

Γελοιογραφία της εποχής (πηγή: «Πρωία»)

Οι συνεχείς αγωνιστικές διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις των μαθητών για την επίλυση των πολλών και μεγάλων προβλημάτων της Εκπαίδευσης και της Παιδείας, που χρονίζουν και διογκώνονται εδώ και δεκαετίες, μας ώθησαν να ερευνήσουμε τις ρίζες των μαθητικών αγώνων και απεργιών.

Οι ρίζες των πρώτων μαζικών μαθητικών αγώνων βρίσκονται στα χρόνια του Μεσοπολέμου, με κορύφωση λίγους μήνες πριν τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά. Πιο πριν υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά, όπως οι δύο μαθητικές απεργίες στην Αμαλιάδα Ηλείας στα τέλη της δεκαετίας του 1920, που στην οργάνωσή τους πρωτοστάτησε ο Νίκος Μπελογιάννης ως μαθητής Γυμνασίου, οργανωμένος στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ).

Στις αρχές του 1936, η αστική εξουσία περιδινίζεται. Παρά τις εκλογές του Γενάρη που ανέδειξαν πρώτη την αντιβενιζελική παράταξη - Λαϊκό Κόμμα / Λαϊκή Ριζοσπαστική Ενωσις / Ελευθερόφρονες (Ιωάννης Μεταξάς) / Εθνικόν Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα - συνεχίζει να κυβερνά η υπηρεσιακή κυβέρνηση Δεμερτζή, ο οποίος απεβίωσε στις 13 Απρίλη, ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο της πρωθυπουργίας στον Ι. Μεταξά, που τον όρισε ο Γεώργιος Β' δίχως να πάρει τη γνώμη της Βουλής, βάσει οργανωμένου σχεδίου το οποίο οδήγησε στη φασιστική δικτατορία.

Μαθητές του Α' Γυμνασίου, που ξεκίνησε τις κινητοποιήσεις (πηγή: «Ελληνικό Μέλλον»)

Το Μάρτη του 1936, όταν ήδη η χώρα ζει στον πυρετό των εργατικών απεργιών (τροχιοδρομικών, αρτεργατών κ.ά.) και των φοιτητικών κινητοποιήσεων, ξεσπούν οι πρώτες μαθητικές απεργίες στα Γυμνάσια της Αθήνας. Η πρώτη σπίθα θα ανάψει τη Δευτέρα 9 Μάρτη από μαθητές του 1ου Γυμνασίου της Πλάκας και θα γίνει αμέσως φλόγα, που θα απλωθεί αστραπιαία σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά κι αμέσως μέσω του Tύπου σε όλη τη χώρα.

Τις αντιδράσεις των μαθητών πυροδότησε ο αναγκαστικός νόμος του υπουργού Παιδείας, Γεωργίου Λογοθέτη, με τον οποίο τροποποιούνταν επί το αυστηρότερο οι ισχύουσες διατάξεις που αφορούσαν τις εξεταστικές περιόδους, τη βαθμολογία και τις απουσίες. Εναντίον αυτών των αυστηρών διατάξεων αντέδρασαν οι μαθητές, ζητώντας την κατάργησή τους και δηλώνοντας ότι δεν πρέπει να θεωρηθεί απεργία αλλά αποχή από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Η κινητοποίηση, που συντάραξε συθέμελα τη συντηρητική κοινωνία της εποχής, κράτησε περίπου μια βδομάδα. Ο αθηναϊκός και επαρχιακός Τύπος ξαφνιάστηκε από το πρωτόγνωρο για την εποχή γεγονός και το αντιμετώπισε ποικιλόμορφα, ανάλογα με τον προσανατολισμό της κάθε εφημερίδας. Αλλες το πρόβαλαν ικανοποιητικά κι από άλλες καλύφθηκε με υποβαθμισμένο τρόπο, ακόμη και με μονόστηλα. Μόνο ο «Ριζοσπάστης» είχε όλες τις μέρες εκτεταμένο και αξιόπιστο ρεπορτάζ.

Με ειρωνείες και απαξία απέναντι στους μαθητές, όπως και σήμερα

Απεργοί των Γυμνασίων της πρωτεύουσας (πηγή: «Ελεύθερος Ανθρωπος»)

Ορισμένες από τις συντηρητικές εφημερίδες της εποχής διακωμωδούσαν ή και διέσυραν τους μαθητές, είτε με χρονογραφήματα είτε με άρθρα των δημοσιογράφων - σχολιαστών τους, και προσπαθούσαν να επιστρατεύσουν το καυστικό χιούμορ και την ειρωνική διάθεση, μην έχοντας άλλο τρόπο αντιμετώπισης των νεαρών παιδιών που φάνταζαν μικροί δαίμονες. Στο στόχαστρο της δημοσιογραφικής πένας δεν μπήκαν μόνο οι μαθητές, αλλά και οι καθηγητές και οι γονείς τους «διότι δεν ήταν αρκούντως αυστηροί», το «κράτος» ως υπεύθυνο για την «κατάντια» στην οποία είχε περιέλθει η κοινωνία (!), και κυρίως ο νέος εχθρός του έθνους (!), ο κομμουνισμός. Με μια γρήγορη, πρόχειρη, επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων, χωρίς εμβάθυνση επί της ουσίας, οι δημοσιογράφοι και οι συνεργάτες αυτών των εντύπων επιχειρούσαν να αναλύσουν τα γεγονότα καταρχήν με βάση την πολιτική τους πεποίθηση και προσέγγιση και με τη δική τους βιωματική γνώση ως πρώην μαθητές, δίχως να γνωρίζουν τις νέες επιστήμες (κοινωνιολογία) και τις αναλύσεις τους και χωρίς να έχουν υπόψη τους τα νέα δεδομένα που έφεραν στην παιδαγωγική επιστήμη οι ιδέες του Σχολείου Εργασίας, που πολλοί πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί εφάρμοζαν στα σχολειά τους.

Μικρά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Στο υποτιμητικό για τους μαθητές ρεπορτάζ της, η εφημερίδα «Ελληνικό Μέλλον» σημειώνει:«Και βέβαια μια μαθητική απεργία προστιθεμένη στο σάλο των άλλων σοβαρών απεργιών, δεν μπορούσε παρά να φαιδρύνη την κατάστασι και να προκαλέση το μυκτηριστικό γέλιο και αυτών ακόμη των αστυφυλάκων. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο οι θερμόαιμοι αυτοί απεργοί με τα κοντά πανταλονάκια δεν ετιμωρήθησαν από τα όργανα της τάξεως παρά μόνον με μερικά χαστουκάκια. Επιεικώς. Αλλά τι ζητούν τέλος πάντων οι γυμνασιόπαιδες και οι αρσακειάδες;».
• Με τα τζάμια και τους τζαμάδες ασχολείται η εφημερίδα «Πρωία» στο σκωπτικό της σχόλιο «Μαθηταί και υελοπωλεία», υπογραμμίζοντας:«Εχομεν την υπόνοιαν ότι την απεργίαν των φοιτητών, των μαθητών των Γυμνασίων (...) την υπεκίνησαν οι υελοπώλαι: οι νεαροί και ανήλικοι απεργοί θραύουν ευσυνειδήτως και συστηματικώς υελοπίνακας σχολικών κτιρίων, εργαστηρίων, ιδιωτικών κατοικιών. Τα υελοπωλεία πανηγυρίζουν δικαίως».
• Στην εφημερίδα «Πατρίς» ο ΦΛΙΚ, επιτιθέμενος κατά των καθηγητών, σχολιάζει το θέμα με τα παρακάτω: «Η απεργία των Γυμνασίων Αθηνών δεν είνε συμπτωματική αλλ' αποτέλεσμα του όλου κρατικού ξεχαρβαλώματος εις το οποίον διατελεί το Κράτος (...) Οταν υπάρχουν εις τα σχολεία κομμουνισταί μαθηταί, τούτο και μόνον δεικνύει το αμέθοδον και αντιπαιδαγωγικόν των διδασκάλων των και οι τελευταίοι πρέπει να τιμωρούνται».

Να στρέψουμε την προσοχή σ' αυτό το άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα

Συγκέντρωση απεργών μαθητών στο Λόφο Φινοπούλου, δίπλα στο Πεδίον του Αρεως, για να αποφύγουν τη διάλυσή τους από την αστυνομία (πηγή: «Ελεύθερος Ανθρωπος»)

«Τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων» στο θέμα της μαθητικής απεργίας έβαλε το εκπαιδευτικό περιοδικό «Σχολική Εφημερίς», που εξέδιδαν (1935 - 1936) οι σπουδαίοι παιδαγωγοί Μιχάλης Παπαμαύρος και Κώστας Σωτηρίου και το οποίο έκλεισε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Ο Δ. Νέστορας (δάσκαλος) στο κύριο άρθρο, με μεθοδικότητα, επιστημοσύνη, σοβαρή επιχειρηματολογία, χτυπά στην καρδιά του προβλήματος και γράφει: «Την εβδομάδα που μας πέρασε κατά χιλιάδες τα παιδιά των Γυμνασίων στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Πάτρα και σε άλλες πόλεις παράτησαν τα μαθητικά θρανία, κατέβηκαν στους δρόμους, λιθοβόλησαν τα σχολικά χτίρια και διατύπωσαν αιτήματα, όπως οι αρτεργάτες, οι τροχιοδρομικοί ή οι κεραμοποιοί. Πολλοί συνάδελφοι τρίβουν τα μάτια τους και δεν μπορούν να συνέλθουν από την κατάπληξή τους. Οι περισσότεροι γονείς δεν ξέρουν τι να σκεφτούν και με ποιον να τα βάλουν, με τα παιδιά τους, με τους δασκάλους ή με το κράτος; Το κράτος, όπως πάντα διαλέγει τον ευκολότερο τρόπο για ν' αντιμετωπίσει το ζήτημα. "Αποβολή των απεργούντων μαθητών από πάντων των Γυμνασίων του Κράτους". Και αν αυτό δεν φτάνει στέλνει την αστυνομία να κυνηγήσει τα παιδιά και να τα φέρει σε θεογνωσία με το βούρδουλα (...) Κι όμως το φαινόμενο αυτό των μαθητικών απεργιών πρέπει να μας απασχολήσει πολύ, πάρα πολύ, όλους τους εκπαιδευτικούς, όλους τους δασκάλους.

Δύο απεργοί μαθητές οδηγούμενοι στο τμήμα (πηγή: «Ελεύθερος Ανθρωπος»)

Ποια αίτια έσπρωξαν τους νέους στην απεργία; Εδώ θ' ακούσετε πολλές εξηγήσεις:"Παρασύρθηκαν από την απεργία των φοιτητών και σπουδαστών", "τα παιδιά, τώρα που βρήκαν ευκαιρία να κάνουνε κι αυτά λίγο ντόρο, να λιθοβολήσουνε τους αστυνομικούς, να σπάσουνε τζάμια. Τα παιδιά διψάνε για περιπέτειες", "Την απεργία την υποκινούν οι τεμπέληδες. Θέλουν να προβιβάζονται χωρίς να μελετούν καθόλου και χωρίς καν να πηγαίνουν στο σχολείο", "Το πνεύμα της ανταρσίας τους παρασύρει. Δάχτυλος κομμουνιστικός. Προπαγάνδα εκ Μόσχας".

Καθώς βλέπετε κανείς δεν αναζητάει την πραγματική αιτία, όλοι ρίχνουν το λάθος στα παιδιά. Τα παιδιά είναι επιπόλαια, άταχτα, αμελή, οκνηρά, επιρρεπή σε αταξίες και ανωμαλίες, αναρχικά ή διεφθαρμένα υπό των κομμουνιστών. Από το μέρος της Παιδείας όλα είναι ρόδινα (!), όλα θαυμάσια (!). Τα παιδιά πρέπει να χτυπηθούν και πιο πολύ εκείνοι που τα υποκινούν. (...)

Πρώτα - πρώτα, και αν παραδεχτούμε πως τα παιδιά ενεργούν από επιπολαιότητα ή φυγοπονία ή από πνεύμα αναρχίας, πάλι η ευθύνη δεν παύει να βαραίνει εμάς. Αν όλος ο εκπαιδευτικός μηχανισμός της κοινωνίας, οικογένεια, σχολείο, Τύπος, άμβωνας, δεν κατορθώνει να εμπνέει πνεύμα σοβαρότητος, φιλεργίας, ζήλο για αληθινή μόρφωση και ηθικές ροπές στους νέους των γυμνασίων και των ανωτέρων Σχολών, τότε πρέπει να δεχτούμε πως τα Ελληνόπουλα είναι βιολογικά εκφυλισμένα και ανεπίδεχτα από μόρφωση ηθική και πνευματική και ν' απελπιστούμε για τη φυλή μας, ή πρέπει να δεχτούμε πως φταίει το μορφωτικό μας σύστημα. Κι αυτό είναι η πραγματική αιτία του κακού. Η απεργία των μαθητών είναι μια βίαιη και απότομη άρνηση να δεχτούν την πνευματική τροφή που τους προσφέρουνε. Ισοδυναμεί με μια άρνηση συσσιτίου. (...)

Ομάδα απεργών μαθητών του Πειραιά (πηγή: «Ελληνικό Μέλλον»)

Μια κοινωνία, ένα κράτος, που ξοδεύει δισεκατομμύρια κάθε χρόνο και τα σπαταλάει σε σκοπούς αντικοινωνικούς [...] και συσσωρεύει μέσα σε άθλιες τρώγλες 100 και 150 παιδιά γύρω από ένα δάσκαλο.

Ενα κράτος και μια κοινωνία που δεν κατόρθωσε ακόμη να καθορίσει με ποια γλώσσα θα μορφώνονται τα παιδιά. Που δεν κατόρθωσε να δώσει ακόμη στα σχολεία του μια οργάνωση, ένα πρόγραμμα και μέσα διδασκαλίας που να εξυπηρετούν τις ανάγκες της ζωής. Που οργιάζει απάνω στους δασκάλους, τους αφήνει να λιμοχτονούν, τους παύει, τους μεταθέτει αδικαιολόγητα, τους εξαθλιώνει.

Ενα κράτος και μια κοινωνία που διατηρεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα με βάση την κατατυράννηση των παιδιών, την αποβλάκωσή τους, τη μεταβολή τους σε παπαγάλους, βέβαια και θ' αντικρίσει κάποτε τη στιγμή που τα παιδιά από το απλό ένστιχτο της αυτοσυντηρησίας θ' αρνηθούνε πια να δένονται στην κλίνη του Προκρούστη, που ονομάζεται ελληνική εκπαίδευση.

Και αυτή η στιγμή έφτασε. Αυτή τη στιγμή ζούμε σήμερα. Αντίς λοιπόν να ρίχνουμε τα βάρη στα παιδιά και στους "πράκτορας της Μόσχας" καλύτερα θα είναι και για το κράτος και για την κοινωνία και για μας τους δασκάλους να στρέψουμε την προσοχή σ' αυτό το άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα».

Η αρχή και η εξέλιξη των γεγονότων σε Αθήνα και Πειραιά

Ο «Ριζοσπάστης» στο εκτενές του ρεπορτάζ γράφει:«Ο δίκαιος αγώνας των φοιτητών της Αθήνας ξεσήκωσε σ' όλη τη χώρα ένα μαζικό απεργιακό κίνημα αλληλεγγύης της σπουδάζουσας νεολαίας (...) κι οι μαθητές των Γυμνασίων κατεβαίνουν στον αγώνα. Πρώτοι οι μαθητές του 1ου Γυμνασίου έδωσαν το σύνθημα της απεργίας αλληλεγγύης του μαθητικού κόσμου, στους ηρωικούς απεργούς φοιτητές. Από χτες όλοι κατέβηκαν στην απεργία. Δεν υπάρχει κανένας απεργοσπάστης. Οι απεργοί ζητάν: α) Δωρεάν εκπαίδευση των απόρων, β) Ολες τις εξεταστικές περιόδους για την 6η τάξη, γ) Προαιρετικά λατινικά, δ) Πλήρη Ιατρική περίθαλψη, ε) Δικαίωμα συνεταιρίζεσθαι (μαθητικές κοινότητες), στ) Ιδρυση μαθητικών βιβλιοθηκών κ.λπ., ζ) Καθιέρωση του βαθμού 5 ως βάση.

Οι απεργοί πήγαν ομαδικά στο 4ο Γυμνάσιο και κάλεσαν τους συναδέλφους τους να τους ενισχύσουν, κατεβαίνοντας στον κοινόν αγώνα. Στο μεταξύ ο γυμνασιάρχης κάλεσε την αστυνομία. Εγινε σύγκρουση. Οι αστυφύλακες διέλυσαν με τα κλομπς τους απεργούς (...) Στην απεργία κατέβηκαν κι οι μαθητές των 3ου, 5ου και 9ου Γυμνασίων. Σήμερα κατεβαίνουν στην απεργία και τα υπόλοιπα Γυμνάσια, η Βαρβάκειος Σχολή και το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου. Επίσης ετοιμάζεται η κάθοδος σε απεργία των σχολείων της Νέας Σμύρνης».

Την επόμενη μέρα η εφημερίδα συνεχίζει:«Η απεργία μαθητών επεχτείνεται σε όλα τα Γυμνάσια (...) Το κίνημα φουντώνει και παίρνει πανελλαδικό χαρακτήρα». Και παρακάτω: «Οι απεργοί του Πρακτικού Λυκείου (150) πήγαν ομαδικά στο 2ο Γυμνάσιο Θηλέων και κάλεσαν τις μαθήτριες στον αγώνα. Οι καθηγητές κλείδωσαν τις πόρτες μα οι μαθήτριες φώναζαν από μέσα: "Απεργία", "Ζήτω η απεργία". Στην Καλλιθέα έγινε συγκέντρωση 200 απεργών στην Αγία Βαρβάρα. Από κει πήγαν στην ιδιωτική σχολή Ζερβού. Τους διέλυσε η αστυνομία. Ενας αστυφύλακας πυροβόλησε. Οι μαθητές αντεπετέθησαν με πέτρες (...) Πάνω από 400 απεργοί του 4ου Γυμνασίου Πειραιά διαδηλώνοντας πήγαν στο 5ο Γυμνάσιο και κάλεσαν τους συναδέλφους τους στην απεργία. Επιτέθηκε η αστυνομία πυροβολώντας και χτύπησε πολλούς απεργούς (...) Ενας καθηγητής που θέλησε να εμποδίσει τους μαθητές να ενωθούν με τους απεργούς, ξυλοκοπήθηκε. Εφτασε η αστυνομία και τους διέλυσε με τα κλομπς. Πιάστηκαν 2 μαθητές. Οι γυναίκες φώναζαν "δολοφόνοι, δε θα πάρετε τα παιδιά μας". Εναν μαθητή 12 χρονών οι αστυφύλακες τον χτυπούσαν καταγής. Επίσης χτυπήθηκε μια μαθήτρια στο στομάχι. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι απεργοί αντεπετέθησαν λιθοβολούντες τους αστυφύλακες. Στα υπόλοιπα 3 γυμνάσια του Πειραιά έγιναν συγκεντρώσεις και αποφασίστηκε από σήμερα να κατέβουν σε απεργία.

Μεγάλη κίνηση γίνεται επίσης να κατέβουν σε απεργία και οι 3 μηχανουργικές νυχτερινές σχολές Πειραιά: "Αρχιμήδης", "Προμηθεύς" και "Πειραϊκή". Στη σχολή "Αρχιμήδη" έγινε συγκέντρωση χτες το βράδυ κι αποφασίστηκε η κάθοδος σε απεργία (...) Ο διευθυντής της σχολής ανεγνώρισε ως δίκαια τα αιτήματα, αλλά τους συνέστησε να μην απεργήσουν και τους κλείδωσε την πόρτα για να μην φύγουν».

Στις 14 του Μάρτη, μόλις το συντονιστικό των απεργών πήρε την απόφαση λύσης της απεργίας και καθώς οι γυμνασιόπαιδες επανέρχονταν στα θρανία τους, «εξηγέρθησαν και απήργησαν εξ αλληλεγγύης προς τους μαθητάς των Γυμνασίων και οι μαθηταί των Δ' και Ε' Δημοτικών Σχολείων. Μερική απεργία επίσης εκηρύχθη και από τους μαθητάς των Α' και Γ' Δημοτικών Σχολείων».

Η απεργία στην ελληνική επαρχία

Το μήνυμα της απεργίας έφτασε αυτόματα μέσω του Τύπου σ' όλες τις πόλεις της χώρας. Οι μαθητές αμέσως συμφώνησαν και εξεγέρθηκαν, παρά το πολύ πιο συντηρητικό κλίμα της επαρχίας. Σκηνές απείρου κάλλους εκτυλίχτηκαν στα Γυμνάσια και Πρακτικά Λύκεια των πόλεων της Θεσσαλονίκης, των Γρεβενών, των Σερρών, της Λάρισας, του Βόλου, των Τρικάλων, των Ιωαννίνων, της Χαλκίδας, του Αιγίου, των Πατρών, της Αμαλιάδας, της Τρίπολης, του Ηρακλείου, των Χανίων, της Μυτιλήνης και αλλού, με την αστυνομία να συμπεριφέρεται με βαρβαρότητα (πυροβολισμοί και επέλαση ιππικού) εναντίον ανίσχυρων μαθητών. Ο δε Τύπος της επαρχίας σε αρκετές περιπτώσεις ξεπέρασε κάθε όριο στην προπαγάνδα του, αγγίζοντας το χυδαίο, εναντίον των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων. Οι περιγραφές και τα σχόλια είναι πέρα από κάθε φαντασία.

Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα συνοπτικά ρεπορτάζ:

• Στο Γυμνάσιο Σερρών οι μαθητές κήρυξαν απεργία στις 12 του Μάρτη, μαζεύτηκαν έξω απ' το σχολείο «και παρέμενον εκεί θορυβούντες και άδοντες απεργιακά άσματα», ορισμένοι δε «ελιθοβόλουν το γυμνάσιον». Σύμφωνα με τον Τύπο, η απεργία, που κράτησε μια βδομάδα, «δεν έσχε ευμενή εντύπωσιν παρά τη κοινή γνώμη της πόλεως».
• Στα Γιάννενα ξεκίνησαν στις 12 Μάρτη οι μαθητές του Γυμνασίου της Ζωσιμαίας Σχολής, «ακολουθούντες το εξ Αθηνών δοθέν σύνθημα της μαθητικής απεργίας». Το πρωί «εις τον περίβολον της Σχολής, άπαντες οι μαθηταί διά κοινής και ομοθύμου βοής εφώναξαν "Ζήτω η απεργία!"...». Αμέσως οι καθηγητές πανικόβλητοι έκλεισαν τις πόρτες για να μη φύγουν οι μαθητές και ο γυμνασιαρχών υποδιευθυντής «επετέθη δριμύτατα κατά των μαθητών και με βαρείας φράσεις κατεφέρθη κατά της κινήσεως ταύτης απειλήσας τους μαθητάς διά ποινών και τιμωριών». Παρά ταύτα η απεργία έγινε απ' όλα τα σχολεία της πόλης. Η έφιππη χωροφυλακή επιτέθηκε δύο φορές για να διαλύσει βίαια συγκεντρώσεις απεργών μαθητών, κακοποιώντας τους και συλλαμβάνοντας τρεις απ' αυτούς.
• Στην Κρήτη πρώτα παίρνουν τη σκυτάλη τα σχολεία του Ηρακλείου στις 13 Μάρτη.«Από της πρωίας οι μαθηταί του Γυμνασίου αρρένων λαβόντες τελικώς την απόφασιν όπως κατέλθουν εις διπλωματικόν αγώνα προς διεκδίκησιν των αιτημάτων των, εκήρυξαν την απεργίαν. Πήγαν στα άλλα σχολεία να ξεσηκώσουν τους συμμαθητές τους αλλά το αστυνομικόν όργανον το οποίον είχεν σταλή προς φρούρησιν της σχολής εξήγαγεν το περίστροφον και ηπείλησεν τους απεργούς μαθητάς. Οι απεργοί επεχείρησαν να αφοπλίσουν τον χωροφύλακα όστις και επυροβόλησεν εις τον αέρα προς εκφοβισμόν. Οι μαθηταί μετά τούτο επετέθησαν κατά του χωροφύλακος κακοποιήσαντες αυτόν».Στα Χανιά η απεργία ξεκίνησε στις 16 Μάρτη. Οι απεργοί με το ψήφισμά τους περνώντας από κεντρικές οδούς της πόλης θα πήγαιναν στη Γενική Διοίκηση για να το επιδώσουν. «Εξωθι όμως ακριβώς των "Ολυμπίων"(κινηματογράφος) ο μοίραρχος Παπαγιαννάκης με τον υπασπιστή του χωροφύλακα ηθέλησαν να σταματήσουν τους απεργούς εξαγαγόντες τα περίστροφά των και επικαλούντες αυτούς κομμουνιστάς και κακοποιά στοιχεία, αλήτας κ.λπ.».

Μέχρι τις 17 του Μάρτη τερματίστηκαν άδοξα οι απεργιακές κινητοποιήσεις των μαθητών σ' όλη την Ελλάδα. Αιτία η τρομοκρατία (κρατική και κοινωνική) προς τους μαθητές, καθώς και η υπόσχεση που δόθηκε «ότι θα συζητηθούν ευνοϊκώς τα ζητήματά των». Εμεινε όμως μια σοβαρή παρακαταθήκη, που φάνηκε αργότερα, στις μαύρες μέρες της Κατοχής, όταν ο μεγάλος όγκος των μικρών απεργών, μέσα από τις γραμμές των αντιστασιακών οργανώσεων και κυρίως της ΕΠΟΝ, πολέμησαν για τη λευτεριά της πατρίδας από τους ναζί κατακτητές.

Γιώργος ΠΙΤΣΙΤΑΚΗΣ
Δάσκαλος - ιστορικός ερευνητής

Πηγή: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ